Mavzu: Fe’l so’z turkumi. Fe’l shakllari

a) -ma/-mә affiksli bo‘lishsiz formadagi fe’lga -maq/-mәk qo‘shilishi bilan: Tilәnmәmәkkә davlatыndan mahrum dururlar (SS).

a) -ma/-mә affiksli bo‘lishsiz formadagi fe’lga -maq/-mәk qo‘shilishi bilan: Tilәnmәmәkkә davlatыndan mahrum dururlar (SS).

b) sifatdoshning -mas/-mәs affiksli bo‘lishsiz formasiga -lыq[-lik affiksi qo‘shilishi bilan (-mas+lыq//-maz + lыq): Menim sөzim eshitmәzlik uchun (TF). Og‘lan bilmәslikindin qыlur (QR).

• 
  Harakat nomining -maq/-mәk affiksli formasi ot turkumidagi so‘zlar kabi egalik va ko‘plik qo‘shimchalarini qabul qiladi, kelishiklar bilan turlanadi, ko‘makchilar bilan qo‘llanadi:
  

  1. -maq/-mәk affiksli harakat nomi egalik affikslari bilan qo‘llanganda, fe’l negizidan anglashilgan ish-harakatning qaysi shaxsga qarashli ekanligi ko‘rsatiladi: Menim qurtulmag‘ыm anda turur (TF). Sen әsrүk kelmәkiң munda xata ul (XSH).

  2. -maq/-mәk affiksli harakat nomiga qo‘shilgan -lar/-lәr affiksi odatdagi ko‘plik ma’nosini emas, balki fe’l o‘zagidan anglashilgan ish-harakatning sub’ekt bilan moslashuvi uchun xizmat qiladi: Yusufnы өltүrmәklәri ikkidin hali ermәs erdi (QR). Netәk kim yig‘lamaqlarыnы eshittim.

3. Ot o‘rnida qo‘llangan bosh kelishikdagi -maq/-mәk affiksli harakat nomi asosan ega, ba’zan kesim yoki aniqlovchi vazifasida keladi.

3. Ot o‘rnida qo‘llangan bosh kelishikdagi -maq/-mәk affiksli harakat nomi asosan ega, ba’zan kesim yoki aniqlovchi vazifasida keladi.

Egasi –maq/-mәk affiksli harakat nomi bilan ifodalangan gaplarning kesimi asosan ot yoki ot turkumidagi so‘zlar bilan ifodalanadi: Ibrahimg‘a qonuq tilәmәk fariza erdi (QR).Fiybat qыlmaq uluq yazuqlardыn turur (NF).

• 
  -maq/-mek affiksli harakat nomi kelishik affikslari bilan qo‘llanganda har bir kelishik formasining xarakteriga muvofiq ravishda turli sintaktik vazifalarni bajaradi: Azыnlar aybыnы kөrmәkni qoyg‘ыl (XSH). Ilm өgrәnmәkkә keldim (QR). Andыn yaranlarы qattыq sөzlәmәkdin yыg‘dыlar (TF).
  
• 
  -sh(-ыsh/-ish, -ush/-үsh) affiksli forma eski o‘zbek tilida kam iste’molda bo‘lib, ayrim yodgorliklarda uchraydi: Yүgүrүshdә zabunraqdur (Boburnoma). ...bularnың alыshы va berishi (Boburnoma).
  
• 
  -v/-uv/-үv affikli forma kam qo‘llangan: Ondыn ikki kishi boldы saqlav