Mavzu: Gul uchun Koshinlik ashpolar kompozitsiyasi

2.2 Dekorativniy kashpolar to’plamini ishlashda milliy elementlardan foydalanish
Shu davr kulolligi (ayniqsa Afrosiyob idishlari)ga bezak bilan badiiy shaklning bir-biriga mos ravishda ishlanishi xosdir, keskin rangli bezakning aniq ishlanishi va tasvirlarning mahalliyligi ("kufiy" yozuvlari, novda, lola, anor, tok barglari tasvirlanishi) bilan ajralib turadi. Keyingi davr idishlariga uslublashtirilgan oʻsimliksimon naqshlar, yozuvlar va ba’zi hayvonlar shakli tushirilgan: yashil, yorqin havorang sirli idishlar, sirsiz bosma usulda tasvir tushirilgan, naqshli sopol idishlar ham koʻp ishlangan. 12-asrdan koshindan noziq yupqa idishlar koʻplab ishlana boshlandi.
Badiiy metall buyumlar oʻrta asr uslubida yaratilgan. Idishlar (koʻza, qozoncha, shamdon va boshqalar) bronzadan yasalib, hoshiya va turunj naqshlar bilan bezatilgan, yozuvlar uslublashtirilgan oʻsimliksimon naqshlar bilan, ba’zan kush va hayvonlar tasvirlari ham aralashtirilgan, chizma, kandakori va boshqa usullarda ishlov berilgan. Xoʻja Ahmad Yassaviy maqbarasida saqlangan ulkan qozon (1390) bezaklari, oʻyib naqshlangan eshik (1397), kumush qadab nafis ishlangan shamdonlar oʻsha davr Axreologiyaning nodir namunalaridir. Shishasozlik (turli-tuman rangli qadah, piyola, likobcha va koʻzachalar) va badiiy toʻqimachilik rivojlangan. 13 – 14-asrlarda moʻgʻullar istilosi va undan keyingi davrlarda badiiy sopol idishlar mayda oʻsimlik va chizma naqshlar bilan bezalgan; yashil-qora va feruza-havorang boʻyokdar oq angob ustiga tushirilgan, ustidan rangsiz yoki shaffof sir bilan qoplangan.
Amir Temur va Temuriylar davrida badiiy xunarmandlik yanada ravnaq topdi; nafis matolar, gulli kashtalar, zeb-ziynat buyumlari, badiiy bezatilgan qurollar, ot abzallari, idishlar ish-lab chikarilgan.
Registon, Shogʻizinda, Oqsaroy kabi yirik me’moriy ansam-bllar yaratilib, bino tarzi rang-barang koshin va parchinlar bilan bezatilgan, bino ichi halli naqsh va boʻyama naqshlar bilan, 15-asr 2- yarmidan tilla halli boʻrtma "kundal" naqshi bilan bezatilgan. Yozma manbalarda Amir Temur saroylariga mavzuli tasvirlar, boʻyama naqshlar ishlanganligi qayd qilingan.Shayboniylar hukmronligi (1500– 1601) va Ashtarxoniylar (1601 – 1753) davrida Oʻzbekiston hududida tinim-siz urushlar boʻlib turgan. Shuning uchun ham badiiy hunarmandlik poytaxt – Buxoro va qisman boshqa yirik shaharlarda – Samarqand, Toshkent, Xivada toʻplangan, xattotlik, kitobat san’-ati, muqovasozlik, kitob miniatyurasi, qoʻlyozmalar yaratish san’ati rivojlangan.
Ustalar qoʻlyozma kitob sahifalarini zarhal berib, noziq oʻsimlik va handasiy naqshlar bilan toʻldirib bezashgan. Oʻzbekistonning barcha markazlarida ip, ipak, jun matolar (atlas, zandonachi, bax-mal, boʻz, shohi, olacha, parcha) va tayyor bu-yumlar (roʻmol, dasturxon, salla, belbogʻ, qiyiq va boshqalar) ishlab chiqarilgan. 18-asrlarda toʻqimachilik markazlari Buxoro, Margʻilon, Andijon, Samarqand, Xiva, Toshkentda joylashgan. Shahrisabzda popur (popop) chokli soʻzanalar, Buxoro, Samarqand, Toshkentda xon va ulamolar uchun zardoʻzi buyumlar tayyorlangan. 18 –19-asrlarda mahobatli binolarni ayniqsa ichki qismini koshin, tosh, ganch, yogʻoch oʻymakorligi bilan bezatish davom etdi. Kulollik va kandakorlik san’ati yuksak darajaga koʻtarildi. Kandakorlikning Buxoro, Qarshi, Xiva, Shahrisabz uslublari vujudga keldi (qarang Qoʻqon kan-dakorlik maktabi, Buxoro kandakorlik maktabi).
Amaliy bezak san’atining boshqa turlarining mahalliy uslublari shakllandi.Yozma manbalardan 18-asrda iroqi doʻppilar koʻplab tiqilgani ma’lum. 19-asr 1- yarmi va oʻrtalariga oid kashtalarda (Buxoro, Samarqand, Nurota) chaman-zorlar tasvirlangan. Shaxrisabzda "abr" bezakli matolar toʻqila boshlangan.Toshkent, Samarqand, Buxoro kabi shaharlarda, Xorazm, Fargʻona vodiysida koʻnchilik qadimdan rivojlangan. Turli xil koʻn mahsulotlari: charm, xrom, amirkon va boshqalardan poyabzal, telpak, ustki kiyim. ot-ulov abzallari, Kayish, qin kabi buyumlar tayyorlangan. Teriga badiiy ishlov berish rivojlangan; dastlab oshlangan, ustidan pardozlangan, ba’zilari boʻyalgan. Buyumlar usti muraqqa usulida rangli charm, baxmal parchalari qoʻyib, popuklar, qoʻngʻiroqchalar qoʻshib tikilib buyumning badiiyligi oshi-rilgan. Ayniqsa qogʻoz-hujjatlar solib yuriladigan juzdon (juzgirlar)ga turunj naqshlari bosma usulda tushi-rilib, hoshiyasiga noziq oʻsimliksimon naqshlar berib bezatilgan.18–19-asrlar zargarlari qadimgi zargarlik san’ati an’analarini davom ettirishdi. Yozma manbalarga koʻra 18-asr zargarlari oltin va kumushga qimmatbaho toshlar qadab toj va kamarlar, Kurollar, ot abzallari, zeb-ziynat buyumlari ishlagan. 19-asr zargarlari zumrad, durru marvarid, yoqut, feruza, aqiq, sadaf kabi qimmatbaho toshlarni oltin va kumushga qadab serjilo, jozibali zeb-ziynat buyumlari yaratishgan. 
O'simlik (FR. cache-pot, harflar. "yashirish-pot") - pastki qismida teshiklari bo'lmagan dekorativ idish, uning ichiga o'simlik bilan idish qo'yiladi. Yopiq o'simliklar ko'pincha plastmassa, yog'och, metall, uzum yoki keramikadan — terakota, mayolikdan tayyorlanadi. Ochiq yoki sovuq xonalar uchun sovuqqa chidamli materiallar-fayans yoki shamot ishlatiladi. Ko'chatlarda oddiy gul idishlari uchun an'anaviy drenaj teshiklari yo'q, shuning uchun o'simliklar deyarli dekorativ maqsadlarda foydalanib, unga to'g'ridan — to'g'ri ekilmaydi-ba'zi ko'chatlar bezakning go'zalligi bilan vazalardan kam emas. Va agar ekilgan bo'lsa, unda drenaj qismini to'g'ri tayyorlashga alohida e'tibor berilishi kerak.
Uyda gullar va yashil maydonlarning mavjudligi nafaqat unga oqlangan va qulay ko'rinish beradi, balki odamga ham foydali ta'sir ko'rsatadi. Uyni bunday bezashning barqaror mashhurligi tufayli, ko'pincha turli xil ko'chatlar paydo bo'ladigan o'simliklar uchun asl idishlarga ehtiyoj bor. Ushbu mahsulot nima, u qozondan qanday farq qiladi, maqolada keyinroq muhokama qilinadi. Xususiyatlari va materiallari Gullar uchun to'g'ri idishni tanlash, ularni ichki qismga to'g'ri joylashtirish uchun ushbu dekor elementining nozikliklari va xususiyatlarini yaxshi tushunish muhimdir. O'simlik nomi frantsuz tilidan kelib chiqqan bo'lib, u erda Keshpot "yashirish, potni yashirish"degan ma'noni anglatadi. Mahsulotning o'zi juda oddiy shaklga ega va pastki qismida teshiklari bo'lmagan idish bo'lib, unda yashil maydonli idish joylashtirilgan. Oddiy qozon va bunday ekish o'rtasidagi farq juda katta, bunga aniq ishonch hosil qilishingiz mumkin.
Planterning vazifasi faqat dekorativdir, shuning uchun tashqi ko'rinishini o'zgartirish uchun quyidagi materiallardan foydalanish mumkin: plastik; daraxt; metall; uzum; keramika.
Agar ko'chat ochiq havoda ishlatilsa, unda material ob-havo sharoitlariga chidamliligi bilan ajralib turishi kerak, fayans va shamot bu xususiyatlar bilan ajralib turadi. Ushbu mahsulotni nafaqat do'konda sotib olish, balki o'z qo'llaringiz bilan ham qilish mumkin, bu shubhasiz ortiqcha. Bu holda afzallik-bu mahsulotni bezash uchun ishlatilishi mumkin bo'lgan dekorning xilma-xilligi.
Ustalarning asarlari go'zallik va shakllar bo'yicha gulzorlar bilan raqobatlashishi mumkin. Uy qurilishi idishlari haqiqiy xarakterga, o'ziga xoslikka va o'ziga xoslikka ega bo'lib, unda siz ushbu turdagi mahsulotlarning ma'lum bir qadr-qimmatini topishingiz mumkin. Ekuvchilarning asosiy vazifasi yashil zonaning dekoratsiyasi bo'lib, oddiy va bir xil turdagi idishlar har doim ham xonaning dizayniga mos kelmaydi, shuning uchun ularni ko'pincha yashirish kerak. Potdan farq minimal yoki to'liq bo'lishi mumkin. Ba'zan kostryulkalar idish bilan bir xil shaklga ega, faqat chiroyli bezatilgan, lekin ko'pincha bu xonaning uslubiga mos keladigan injiq mahsulotlar. Ekish moslamasining o'zida gullar yoki o'simliklar ekish tavsiya etilmaydi, bu juda katta xato.
Mahsulot buning uchun mutlaqo mo'ljallanmagan va drenaj teshiklari yo'qligi sababli ildiz tizimi chirishi mumkin, bu uning o'limiga olib keladi. Ko'chatlar ko'pincha devorlarga osilgan gul idishlari bilan bog'liq, ammo bu aniq ta'rif emas. Ushbu qurilmaning faqat navlari o'nlab bo'ladi. Maqolaning mazmuni Ko'chatlar qayerda ishlatiladi Ekish navlari To'liq ko'chatlar Stol usti ekish mashinalari Devorga osilgan va osilgan ko'chatlar Frantsuz tilidan tarjima qilingan cache-pot so'zma-so'z "yashirin idish" degan ma'noni anglatadi, ammo bu ichki qism qozon emas. Har bir gulzor maxsus drenaj teshigi va laganda bilan jihozlangan, chunki u unga o'simlik ekish uchun mo'ljallangan. Ekuvchi bu gul idishini joylashtiradigan idish. Qozondan farqli o'laroq, ekish moslamasida drenaj teshiklari yo'q va ekish idishini yashirish uchun mo'ljallangan.