Mavzu: Kationlarning ikkinchi va uchunchi analitik guruhi

Laboratoriya 3
Mavzu: Kationlarning ikkinchi va uchunchi analitik guruhi.
Reja:
3.1. II-III-guruh reagenti va uning guruh kationlariga ta`siri.
3.2. II-III-guruh kationlarini shaxsiy reagentlar ta`sirida cho’ktirish.
Kationlarning II analitik guruhiga umumiy xarakteristika va ularning sifat reaksiyalari.
II-guruh kationlariga Ca²⁺, Sr²⁺ va Ba²⁺ ionlari kiradi. Ular D.I.Mendeleyevning elementlar davriy sistemasida II-guruhning asosiy guruhchasida joylashgan metallardir.
Ikkinchi guruh kationlarining karbonatlari suvda erimaydi,ammo HCl, HNO₃ va
CH₃COOH kislotalari eritmalarida yaxshi eriydi. Ana shuning uchun (NH₄)₂CO₃ tuzidan ishqoriy muhitda guruh reagenti sifatida foydalaniladi. Ushbu guruh kationlarining sulfat, fosfat hamda oksalatlar ko`rinishidagi tuzlari ham suvda kam eriydi.
BaS, SrS va CaS sulfidlar esa suvda yaxshi eriydi, shu xossasiga asoslanib ikkinchi guruh kationlarini sulfidlari suvda erimaydigan III-IV guruh kationlaridan ajratish mumkin. Kalsiy ionlari tuproq tarkibidagi kichik zarrachalar sirtida joylashadi. Tuproqning yutish sig`imi uning tarkibidagi kalsiy ionlariga bog`liq.
Tuproq stukturasi, suv-havo rejimi ham kalsiy miqdoriga bog`liq. Kislotali tuproqda Ca²⁺ ionlari Na⁺ ionlariga, sho`rhok tuproqlarda esa Na<sup>+</sup> kationlariga almashingan bo`ladi. Kislotaligi yuqori bo`lgan tuproqlar ohaklanadi, sho`rhok tuproqlarga esa CaSO₄∙2H₂ O gips qo`shiladi.
Tarkibida kalsiy va fosfor bo`lgan birikmalar qishloq xo`jaligida fosforli o`g`itlar nomi bilan ishlatiladi.
Ca<sub>3</sub>(PO<sub>4</sub>)<sub>2</sub>+2CaSO<sub>4</sub>-fosfat talqoni
Ca(H<sub>2</sub>PO<sub>4</sub>)<sub>2</sub>+2CaSO<sub>4</sub>-oddiy superfosfat
Ca(H<sub>2</sub>PO<sub>4</sub>)<sub>2</sub>-qo`sh superfosfat
CaHPO₄∙2H₂O-presipitat
Shuningdek kalsiyning azotli birikmalaridan kalsiy sianamid CaCN₂, kalsiyli selitra Ca(NO₃)₂ kabilar ham yuqorida eslatilgan maqsadlarda ishlatilishi mumkin.
Kalsiy ionlari Ca(HCO₃)₂ tuzi holida qattiq suv tarkibida bo`ladi.
Tuproq va ekinning Ca<sup>2+</sup> ioniga bo`lgan talabi maromida sug`orish va iste`mol qilish natijasida ma`lum darajada qondiriladi.
Ba<sup>2+</sup> ionlari zaharli,lekin BaSO<sub>4</sub> tuzi ermaydi va shuning uchun ham zararsiz. BaSO<sub>4</sub> medisinada rentgenoskopiyada ishlatiladi.
BaCl<sub>2</sub> va BaCO<sub>3</sub> tuzlari qishloq xo`jaligida zaharli ximikatlar sifatida ishlatiladi.