Мавзу. Корхонанинг меҳнат ресурслари

бунда:

• Quм —ишловчиларнинг умумий сони.

5. Ишлаб чиқариш ҳажми ва ишловчилар сонининг ўзгариши натижасида меҳнат унумдорлигининг ошиш нормаси (%) қуйидаги ифода орқали аниқланади:

5. Ишлаб чиқариш ҳажми ва ишловчилар сонининг ўзгариши натижасида меҳнат унумдорлигининг ошиш нормаси (%) қуйидаги ифода орқали аниқланади:

• бунда:
• Ro‘ — ишлаб чиқариш ҳажмининг режада кўрсатилган ўсиш нормаси, фоиз;
• I r.o‘ — режа бўйича ишловчиларнинг ўсиши, фоиз.

6. Маҳсулот ишлаб чиқаришни кўпайтириш натижасида меҳнат унумдорлигининг ортиши қуйидаги ифода орқали топилади:

• бунда:
• Sк — ишловчилар нормасининг кўпайиши, фоиз;
• Мк — маҳсулот нормасининг кўпайиши, фоиз.
•  7. Ишга чиқадиган ёрдамчи ишчилар сони қуйидаги тенглама орқали топилади:
• бунда:
• Ju — ёрдамчи ишчилар хизмат қиладиган умумий иш жойларининг сони;
• Jb — битта ишчининг норма бўйича хизмат қиладиган иш жойи;
• S— ишлаб чиқариш участкасидаги сменалар сони.

8. Рўйхатдаги ёрдамчи ишчиларнинг сони қуйидаги тенглама орқали аниқланади:

• 8. Рўйхатдаги ёрдамчи ишчиларнинг сони қуйидаги тенглама орқали аниқланади:
• бу ерда:
• К — иш фондидан фойдаланишни ҳисобга олувчи коеффициенти.

Корхона фаолиятини режалаштириш ва таҳлил қилишда, айниқса, меҳнат унумдорлиги, ўртача иш ҳажми, кадрлар айланиши ва оқимини ҳисоблашда ўртача рўйхат сони кўрсаткичи қўлланилади. Бу кўрсаткични тўғри аниқлаш учун ходимларни ишга қабул қилиш, бошқа ишга ўтказиш ва меҳнат шартномасини бекор қилишни инобатга олган ҳолда ҳар куни ҳисобга олиб боришни йўлга қўйиш зарур.

Корхоналарда меҳнатга ҳақ тўлашни оқилона ташкил қилиш ходимлар фаолиятини рағбатлантириш, тайёр маҳсулот ва меҳнат бозорида рақобатчиликни, рентабеллик ва маҳсулотларнинг даромадлилигини таъминлаши лозим. Меҳнатга ҳақ тўлашни оқилона ташкил этишдан мақсад  унинг ҳажми ва ходимнинг корхона хўжалик фаолиятига меҳнат фаолиятида қўшган ҳиссасига мос келишини таъминлаш, яъни меҳнат ўлчами ва истеъмол ўлчами ўртасидаги мутаносибликни таъминлашдир.

• Корхоналарда меҳнатга ҳақ тўлашни оқилона ташкил қилиш ходимлар фаолиятини рағбатлантириш, тайёр маҳсулот ва меҳнат бозорида рақобатчиликни, рентабеллик ва маҳсулотларнинг даромадлилигини таъминлаши лозим. Меҳнатга ҳақ тўлашни оқилона ташкил этишдан мақсад  унинг ҳажми ва ходимнинг корхона хўжалик фаолиятига меҳнат фаолиятида қўшган ҳиссасига мос келишини таъминлаш, яъни меҳнат ўлчами ва истеъмол ўлчами ўртасидаги мутаносибликни таъминлашдир.
• Иш ҳақи - ҳар бир ходимнинг сарфлаган меҳнати миқдори ва сифатига мос равишда тақсимланувчи ва ходим тасарруфига пул шаклида келиб тушувчи миллий даромаднинг бир қисмидир. Иш ҳақи  бу меҳнат учун мукофотдир.
• Ходимлар меҳнатига ҳақ тўлаш ишлаб чиқариш жараёнига жалб қилинган меҳнат ресурсларининг баҳосидир. Бошқача қилиб айтганда, иш ҳақи – бу, маҳсулот ишлаб чиқариш ва сотиш харажатларининг корхона ходимлари меҳнатига ҳақ тўлаш учун сарфланувчи қисмидир.
• Иш ҳақининг номинал ва реал турлари мавжуд.
• Номинал иш ҳақи  бу ходимнинг маълум бир вақт мобайнида бажарган меҳнати учун ҳисобланган ва тўланган иш ҳақидир.
• Реал иш ҳақи  номинал иш ҳақига сотиб олиш мумкин бўлган товар ва хизматлар миқдори; реал иш ҳақи – бу, номинал иш ҳақининг «истеъмол қобилияти»дир.