Мавзу: Металлар технологияси асослари

Pо‘latlarni termik ishlash uchun qizdirish vaqtini aniqlash 
Ma’lumki, pо‘latlarni termik ishlashda qizdirishning umumiy vaqti 
um.
pо‘lat buyumni zarur haroratgacha qizdirishga sarflangan vaqt 
q
bilan buyumni 
shu haroratda tutib turish vaqti 
t
ning yig‘indisiga teng: 

um.
= 
q
+ 
t 

q
, asosan, pechning haroratiga, buyumning о‘lchamiga, shakliga va 
materialiga, buyumni pechga joylash xarakteriga bog‘liq. Shuning uchun 
q
ni 
belgilash qiyin. Taxminian bо‘lsa-da, quyidagi formuladan foydalanish mumkin: 

q 
= 0,1DK
1
K
2
K
3
(min), 

---

141 
bu yerda, D – buyumning о‘lcham xarakteristikasi (maksimal qirqimning 
minimal о‘lchami), mm; K
1
– muhit koeffitsienti (gaz uchun K
1
= 2, tuz uchun K
1
= 1, metall uchun K
1
= 0,5); K
2
– shakl koeffitsienti (shar uchun K
2
= 1, silindr 
uchun K
2
= 2,); K
3
– qizish koeffisienti (har tomonlama qizdirilsa, K
3
=1, bir 
tomonlama qizdirilsa, K
3
=4). 

t 
esa uglerodli pо‘latlar uchun 1 min, legirlangan pо‘latlar uchun 2 min 
qilib olinadi. Amalda, kо‘pincha, konkret detal uchun u yuqoridagi taxminiy 
formila asosida hisoblanib, tajriba asosida unga tuzatishlar kiritiladi. 
Savol va topshiriqlar : 
1. Qanday jarayon termik ishlash deb ataladi? 
2. Pо‘lat As
1
, Asz , Asm kritik chiziqlardan yuqori haroratgacha 
qizdirilganda, unda qanday о‘zgarishlar sodir bо‘ladi? Austenit sohasigacha 
qizdirilgan pо‘lat sovitilganda-chi? 
3. Qanday diagramma austenitning izotermik parchalanish diagrammasi deb 
ataladi? 
4. Austenit parchalanib perlit, sorbit va troostit hosil bо‘lish sharoitlarini 
kо‘rsating. 
5. Qanday sharoitlarda martensit strukturasi hosil bо‘ladi? 
6. Toblashning kritik tezligi deganda nimani tushunasiz? 
7. Sorbit, troostit va martensit strukturalar, ularning о‘zaro farqi haqida 
gapirib bering.