Мавзу: Металлар технологияси асослари

Kesish jarayoning turlari 
Kesish jarayonining asosiy uchta turi bor. 
 
Kesib ajratish. Kesish jarayonining bu turi pona shaklidagi asbob 
bilan bajariladi, bunda material ikki bо‘lakka bо‘linadi. Ta’sir ettiriladigan kuch 
kesuvchi asbob tanasidan о‘tib, о‘tkirlik burchagi v ni teng ikkiga bо‘ladi.
Kesib olish. Kesish jarayonini ikkita kesish asbobi yordamida amalga 
oshiriladi, bunda ham material ikkita bо‘lakka bо‘linadi.Kesish kuchi asbobning 
yuzalaridan biri bо‘ylab va kesish kuchlanishi hosil qiladi, bunda ham qirindi hosil 
bо‘lmaydi. 
 
Qirindi ajratish. Bunda kesish jarayoni har xil kesuvchi asboblar 
yordamida zagatovka sirtida materialning ma’lum qatlamini qirindi tarzida ajratib 
olishdan iborat. 
 
Keskich, uning qismlari va elementlari.Keskich metall ishlash 
sanoatida eng kо‘p tarqalgan asbobdir. Keskichlar bajariladigan ish turiga qarab, 
xilma-xil stanoklarda detallar ishlashga foydalaniladi. Nazariya va tajribalarga 
asoslanib, keskich tig‘i burchaklarining optimal qiymatlari va tig‘ning shakli 
topilgan. Keskich kallak va tana qismlardan iborat. 
Surish yo’nalishiga kо‘ra keskichlar о‘naqay va chapaqay turlarga 
bо‘linadi. Keskichning planda va yon tomondan kо‘rinishida uning о‘qi tо‘g‘ri 
chiziq bо‘lsa, bunday keskich tо‘g‘ri keskich deyiladi. Planda о‘qi egri chiziq 
bо‘lgan keskichlar qayirma keskichlar deb ataladi. Yon kо‘rinishida о‘qi egri 

---

149 
chiziqdan iborat bо‘lgan keskichlar egri chiziqlar deyiladi. Kallagi tanasidan egik 
bо‘lgan keskichlar chо‘ziq kallakli keskichlar deb ataladi.
Ishlanayotgan yuzadan keskich kirindi yo’nayotganda bu zagatovkada 
quyidagi yuzalar bо‘ladi: ( … -shakl) 
 
Ishalanayotgan yuza - qirindi yo’nilayotgan yuza; 
 
Ishlangan yuza - qirindi yo’nilgandan keyin hosil bо‘lgan yuza;
Kesish yuzasi – zagatovkada keskichning kesuvchi qirrasi hosil 
qiladigan yuza.