Мавзу: Металлар технологияси асослари

Keskich burchaklari va ularni tanlash 
Keskichning barcha burchaklari asosiy, yordamchi va plandagi burchaklarga 
bо‘linadi. Keskichning asosiy burchaklari keskich asosiy kesuvchi qirrasining 
asosiy tekislikka tushirilgan proeksiyasiga perpendikulyar bо‘lgan asosiy kesuvchi 
tekislikda о‘lchanadi.
Keskichning asosiy ketingi yuzasi bilan kesish tekisligi orasidai burchakka 
asosiy ketingi burchak deb ataladi va a bilan belgilanadi. YO’nalayotgan yuzaning 
keskichning ketingi yuzasiga ishqalanishini kamaytiradi va kesish jarayonini 
yengillashtiradi. a = 6...12
0
qilib olinadi. 
Keskichning oldingi yuzasi bilan asosiy ketingi yuzasi orasidagi burchak 
о‘tkirlik burchagi deb ataladi va v bilan belgilanadi. v=54…94
0
oralig‘ida bо‘ladi. 
О‘tkirlik burchagining kichraytirilishi kesishga kо‘rastilayotgan qarshilikni 
qamaytiradi, natijada qirindi oson ajraladi, ammo keskichning puxtaligi pasayadi. 
Kesish tekisligiga perpendikulyar holada asosiy kesuvchi qirra orqali 
о‘tkazilgan tekislik bilan keskichning oldingi yuzasi orasidagi burchakka oldingi 
burchak deb ataladi va g bilan belgilanadi. mо‘rt va qattiq materiallar uchun g = 
+5 dan -10
0
gacha qovushoq yumshoq materiallar uchun +30
0
gacha qilib olinadi.
Keskichning oldingi yuzasi bilan kesish tekisligi orasidagi burchakka kesish 
berchagi deyilib d bilan belgilanadi. d = b+v. 
Kesish burchagi kesish jarayoniga katta ta’sir kо‘rsatadi, chunki asosiy 
kesish kuchi ana shu burchakka bog‘liqdir. d qancha kichik bо‘lsa, bu kuch 
shunchalik kam bо‘ladi, keskich tez yeyiladi, keskich kallag‘ining sinishiga sabab 
bо‘ladi. 
Qattiq va mо‘rt materiallar yonishda d burchagi katta bо‘lgan keskichdan, 
yumshoq vav qovushoq materiallarni yonishda d burchak kichik bо‘lgan 
keskichdan foydalaniladi. (d = 60…100
0
oralig‘ida bо‘ladi). 
Yordamchi kesuvchi qirra dorqali asosiy tekislikka perpensikulyar holda 
о‘tkazilgan tekisli bilan yordamchi ketingi yuza orasidagi burchakka yordamchi 
ketingi burchak deb ataladi va a1 bilan belgilanadi. a
1
ning qiymati ariqcha 
yo’nish va kesib tushirish keskichidan boshqa barcha keskichlar uchun a burchagi 
kabi olinadi. Ariqcha yo’nish va kesib terish keskichlari uchun a
1
= 1...2
0
qilib 
olinadi. 
Asossiy kesuvchi qirraning asosiy tekislikka tushirilgan proeksiyasi bilan 
bо‘ylama surish yo’nalishi orasida burchakka plandagi asosiy burchak deb ataladi 
va s bilan belgilanadi. plandagi asosiy burchakning qiymati ish turiga, zagatovka 
materialining qattiqligiga va dastgohning bikrligiga qarab tanlanadi. Plandagi 

---

150 
asosiy burchakning kichik bо‘lishi kesish tezligini oshirishga imkon beradi, ammo 
zagatovka о‘ziga qо‘yilgan kuchlar ta’sirida titraydi va egiladi. s ning qiymati 30, 
45, 60, 75, 90
0
ga teng qilib olinadi. 
Yordamchi kesuvchi qirraning asosiy tekislikka tushirilgan proeksiyasi bilan 
bо‘ylama surishga teskari yo’nalish orasidagi burchakka plandagi yordamchi 
burchak deyiladi va s
1
bilan belgilanadi. s
1
burchagi keskichning yordamchi ketingi 
yuzasining zagatovkani yo’nilgan yuzasiga ishqalanishi kamaytiradi. s1 ning ortish 
keskich kallagini zaiflashtiradi. s=5...30
0
oralig‘ida olinadi. 
Kesuvchi qirralarning asosiy tekislikka tushirilgan proeksiyalari orasidagi 
burchak keskich uchining plandgi burchagi deyiladi va ye bilan belgilanadi. 
ye = 180
0
– (s
1 
- s); s + s
1
+ ye = 180
0 
Keskichning uchi orqali asosiy tekislikka parallel holda о‘tkazilgan chiziq 
bilan asosiy kesuvchi qirra orasidagi burchak asosiy kesuvchi qirraning qiyalik 
burchagi deyiladi va l bilan belgilanadi. bu burchakning vazifasi qirindi chiqishini 
yaxshilash va keskich turg‘unliginii oshirishdan iborat. l musbat bо‘lganda kirindi 
detallning yo’nilgan yuzasi tomonchifqadi, bunga esa tozalab yo’nishda yо‘l 
qо‘yib bо‘lmaydi. 
Tozalab yonishda l 0 dan -40 gacha qilib, xomaki yo’nishda l 0 dan +50 
gacha qilib olinadi. Ish vaqtida keskich uchining yo’nalayotgan yuzaga zarb bilan 
urilishi asbobning tez yeyilishiga sabab bо‘ladi. Buday hollarda l ning qiymati 
+100...250 gacha bо‘lgan keskichlar ishlatiladi. 
Asosiy kesuvchi qirra bilan yordamchi kesuvchi qirraning tutashuv jayida 
egrilik radiusi (r) bо‘ladi. (r = 0,5...3 mm) dan oshsa, titrash hosil bо‘lib, ynilgan 
yuzaning sifati pasayadi.