Мавзу: Металлар технологияси асослари

Plastik beton qorishmalari uchun 

 koeffitsiyentning optimal 
qiymatlari (qumning suvga bо‘lgan extiyoji 7% bо‘lganda) 
Sement 
sarfi, kg/m
3
W/C nisbatga bog‘liq ravishda 

ning qiymatlari 
0,4 
0,5 
0,6 
0,7 
0,8 
250 
- 
- 
1,26 
1,32 
1,3
8 
300 
- 
1,30 
1,36 
1,42 
- 
350 
1,32 
1,38 
1,4 
- 
- 
400 
1,40 
1,46 
- 
- 
- 
500 
1,50 
1,56 
- 
- 
- 
Izoh: Qumning suvga bо‘lgan extiyoji 7% dan ortiq bо‘lsa, xar bir foiz 
о‘zgarish (farq) uchun 

ning qiymati 0,03 ga kamaytiriladi, aks xolda 0,03 ga 
oshiriladi. 

---

49 
(5.5)-ifodadagi birinchi tenglama 1 m
3
(1000 l) Qorishmaning hajmi uni 
tashkil etuvchi komponentlar xajmlarining yig‘indisiga teng degan tushuncha 
asosida tuzilgan. Ikkinchi tenglama esa sement-qum qorishmasi yirik tо‘ldirg‘ich 
donalari orasidagi bо‘shliqni donalarni biroz siljitgan tarzda tо‘ldiradi degan 
ma’noni beradi. (5.5)-tenglamalar tizimini yechish natijasida yirik tо‘ldirg‘ich va 
qum sarfini aniqlash uchun quyidagi formulalar kelib chiqadi: 
sh
sh
sh
v
Sh



/
1
/
1000
1


, (5.6) 
q
sh
с
W
Sh
C
Q













(
1000
. (5.7) 
Betonning ishlab chiqarish tarkibini aniqlash. Ishlab chiqarishda 
kо‘pincha tabiiy nam holatdagi tо‘ldirg‘ichlar ishlatiladi. Suvning haqiqiy sarfini 
aniqlashda tо‘ldirg‘ichlar tarkibidagi nam (suv) xisobga olinishi lozim. 
Qum va yirik tо‘ldirg‘ich tarkibidagi suv miqdorlari quyidagi ifodalar 
yordamida aniqlanadi:
q
QW
W 
1
, l/m
3
; 
sh
ShW
W 
2
, l/m
3
, 
yuqoridagi ifodalarda
q
W
,
sh
W
- Qum va yirik tо‘ldirg‘ichning namligi. 
Beton uchun talab etiladigan haqiqiy suv sarfi: 
2
1
W
W
W
W
h



, 
l/m
3
, (5.8) 
Qum va yirik tо‘ldirg‘ich sarflari ular tarkibidagi namlik (suv) miqdoriga 
oshiriladi: 
1
W
Q
Q
h


; (5.9) 
2
W
Sh
Sh
h


. (5.10) 
Yuqoridagi tuzatishlar jarayonida sement sarfi о‘zgarishsiz qoladi. 
Ishlab 
chiqarish sharoitida beton qorg‘ichni tо‘ldirish uchun kerak bо‘lgan materiallar 
sarfini ham bilish talab etiladi. Yirik tо‘ldirg‘ich donalari orasidagi bо‘shliq 
sement-qum qorishmasi bilan tо‘lg‘azilishi sababli, beton qorishmang hajmi 
hamisha sement va tо‘ldirg‘ichlar aloxida xajmlarining yig‘indisidan kichik 
bо‘ladi, ya’ni bu xol uchun quyidagi tenglik о‘rinlidir: 
)
(
sh
q
c
qor
V
V
V
V




, (5.11) 
bunda 
qor
V
- beton qorishmang hajmi; 

- betonning chiqish koeffitsiyenti;
c
V
,
q
V
, va 
sh
V
- sement, qum va yirik tо‘ldirg‘ich xajmlari. 

---

50 
1 m
3
(1000 l) beton uchun materiallar sarfini bilgan xolda chiqish 
koeffitsiyentining qiymatini quyidagi formula yordamida xisoblab topish mumkin: 
1
1
1
/
/
/
1000
sh
h
q
h
c
h
Sh
Q
С







. (5.12) 
Bir marta qorish natijasida olinadigan beton qorishmang hajmi: 
0
V
V
qor


, (5.13) 
bu yerda
0
V  - beton qorg‘ich barabanining sig‘imi. 
Beton ishlarini bajarishda beton qorishma tayyorlash, tashish, yotqizish, 
zichlash, parvarishlash hamda beton mustahkamligini nazorat qilish asosiy 
texnologik jarayonlar xisoblanadi. Beton va temirbeton konstruksiyalarning sifati 
ushbu jarayonlarning tо‘g‘ri bajarilishiga kо‘p jixatdan bog‘liqdir.