Мавзу: Металлар технологияси асослари

Neft bitumlari – neft va uning smolali qoldiqlarini qayta ishlash maxsuloti 
xisoblanadi. Olish usuliga qarab bitumlar qoldiq, oksidlangan va kreking neft 
bitumlariga bо‘linadi. 
Qoldiq bitumlar (gudron) neftdan xaydash yо‘li bilan benzin, kerosin va 
moylarining bir qismini ajratib olishdan keyin hosil bо‘ladi. Normal xaroratda ular 
qattiq moddadan iborat. Oksidlangan bitumlar neft qoldiqlari orqali xavo puflab 
о‘tkazilib olinadi, bunda ular kislorod ta’siri ostida oksidlanadi va zichlanadi. 
Kreking bitumlari esa neft va neft maydalarining yuqori xaroratda (krekinglashda) 
parchalanish maxsulotidir. 
Neft bitumlarining rangi qora yoki tо‘q qо‘ng‘ir bо‘ladi. Qovushqoqligiga 
qarab ular qattiq, yarim qattiq suyuq bitumlarga bо‘linadi. Qattiq va yarim qattiq 
neft bitumlari qurilish, tombop yoki yо‘l bitumlariga bо‘linadi. 
Qattiq yoki yarim qattiq neft bitumlari uralma gidroizolyatsion va tombop 
materiallarni, bitum mastikalari, laklari va boshqalarni tayyorlash uchun 
ishlatiladi. Qurilishda neft bitumlaridan foydalanilganda bitum markasi hamda 
ayni joyning iqlim sharoitlari va bitumning ishlatilish soxasiga qarab bitum 
aralashmasi tanlanadi. 
Bitumlarning xossalari. Neft bitumlarining sifatini va markalarini 
aniQlaydigan asosiy xossalari – qovushqoqligi, yumshash va о‘t olish xarorati, 
chо‘ziluvchanligidir.
Qovushqoqlik ignali penetrometrda о‘lchanadi. Ignaning bitumga kirish 
chuqurligi qancha katta bо‘lsa, uning qovushqoqligi shunchalik kichik bо‘ladi. 
Bitumning yumshash xarorati «xalqa va shar» asbobida aniqlanadi. 
Bitumning ushbu xossasi uning turli xarorat sharoitlarida foydalanishga 
yaroqligini kо‘rsatadi. 
Bitum bilan ishlashdagi texnologik parametrlarni aniqlash uchun о‘t olish 
xaroratini bilish katta axamiyatga ega, u maxsus asbobda о‘lchanadi. О‘t olish 
xarorati deganda bitum namunasining bir qismi yoki butun yuzasi ustida birinchi 
kо‘k alanga paydo bо‘ladigan xarorat tushuniladi.