Mavzu: Moliyaviy menejerning moliyaviy resurslarni shakllantirish, taqsimlash va ulardan foydalanish jarayonini boshqarishdagi ahamiyatli jihatlari

Kirish

Korporativ moliya – yuridik va jismoniy shaxslarning o‘z mulklarini ixtiyoriy ravishda birlashtirish orqali tijorat tashkilotini tashkil etish va tashkil etilgan tijorat tashkilotining faoliyati bilan bog‘liq pulli munosabatlarni anglatadi va moliya tizimining mustaqil sohasi hisoblanadi. Moliyaning aynan shu sohasida iqtisodiyotning turli tarmoqlariga taqsimlanadigan daromadlarning asosiy qismi shakllanadi va bu daromadlar iqtisodiy taraqqiyotning hamda jamiyat ravnaqining asosiy manbasi sifatida xizmat qiladi. Bunda korxonalar daromadlari oʻz-oʻzini moliyalashtirish uchun, ishchi xodimlar va davlat oldidagi majburiyatlari hamda boshqa yoʻnalishlarga taqsimlanadi. Yuqoridagilardan kelib chiqqan holda korporativ moliyaning moliya tizimi markaziy boʻgʻini sifatida yuzaga chiqishini koʻrishimiz mumkin va korporativ moliyaning amal qilishini samarali tashkil etish jamiyat ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotida doimiy e’tibor talab qilishini ta’kidlashimiz lozim boʻladi. Korporativ moliya bugungi kunga kelib xalqaro moliya tizimining asosi sifatida ham xizmat qilmoqda, desak mubolagʻa boʻlmaydi. Aynan shunday holatda mamlakatimizda korporativ moliyani samarali tashkil etish mamlakatimiz iqtisodiy taraqqiyotini yuksaltirish bilan birga xalqaro iqtisodiy integratsiyalashuv jarayonining yuksalishiga imkon beradiIqtisodiyotning barcha tarmoqlarida faoliyat yuritayotgan korxonalarni davlat tomonidan qo‘llab, quvvatlash, ularga keng sharoitlar yaratish va imtiyozlar berish ustuvor vazifalardan biri hisoblanadi.

Iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida moliyaviy rejalar bevosita korxonalar tomonidan ishlab chiqilib, bashoratlash tavsifga ega bo'iib qoldi. Yuitimizda bozor munosabatlarining rivojlanishi bilan bir qatorda, iqtisodiyotning muhim bo‘g‘inlaridan biri sanalgan, kompaniyalarning faoliyat turi, maqsadlari, boshqarishning yangi vazifalari vujudga keldi. Marketing, audit, moliyaviy menejment, innovatsion menejment, boshqarishning foyda olish va mablag‘iardan oqilona foydalanishga qaratilgan an’anaviy funksiyalari (texnik-texnologik ta’minot, rejalashtirish) roli o‘sdi. Korxonaiaming mustaqilligi va xo‘jalik faoliyati natijalariga iqtisodiy javobgarlik sharoitlarida moliyaviy menejment markaziy
boshqaruv funksiyasini bajaradi va boshqa barcha vazifalami muvofiqlashtiradi.

Iqtisodiyoti rivojlangan mamlakatlarda rejalashtirish va bashorat qilishga katta ahamiyat beriladi. Kompaniyalarda moliyaviy menejmentni to‘g‘ri yo‘lga qo‘yilish, xo‘jalik yurituvchi subyektlarni samarali faoliyat yuritishining muhim omili bo‘lib hisoblanadi. Shu nuqtayi nazardan, mamlakatimizda faoliyat yuritayotgan korxona, firma va kompaniyalarning iqtisodiy mustaqil hamda
moliyaviy barqaror faoliyat ko‘rsatishlarida ulami oqilona boshqarish, hisob-kitob yuritilishini bozor iqtisodiyoti talablariga moslash, moliyaviy menejment ishlarini to‘g‘ri yo‘lga qo‘yish, mavjud moddiy, moliyaviy va mehnat boyliklaridan samarali foydnlangan holda ishlab chiqarish yoki xizmat ko‘rsatishni tashkil
ctish, uatijada yuqori foyda olib, davlat byudjeti oldidagi majburiyatlarini o‘z vaqtida bajarish va korxona ixtiyorida turli jamg'armalar tashkil etish eng dolzarb vazifalardan sanaladi.

Bu vazifalami bajarish uchun eng avvalo moliyaviy menejmentning iqtisodiy mohiyati, moliyaviy menejmentning korxona boshqaruvi bilan o‘zaro bog‘liqligi, moliyaviy menejment tadbirkorlik faoliyatida takror ishlab chiqarish jarayonini uzluksiz moliyaviy ta’minlashga qaratilgan boshqaruv faoliyati sifatida, moliyaviy menejment xo‘jalik subyektining strategik va taktik maqsadlariga erishishga yo‘naltirilgan moliyani boshqarish ilmi sifatida hamda moliyaviy menejmentning boshqaruv obyektlari to‘g‘risida yoritilgan.

Zamonaviy sharoitda har qanday korxona faoliyatining turli tomonlarini boshqarish tizimida eng murakkab va mas'uliyatli aloqa moliyaviy menejment - moliyaviy menejmentdir. Menejment - bu korxonalarni boshqarish jarayoni. Moliyaviy menejment bu moliyaviy menejment fanidir. Ikkinchi Jahon Urushidan keyin, atama sifatida, AQShda paydo bo'ldi.

Moliyaviy menejment bu korxonalarni boshqarishning umumiy jarayonining bir qismi.

Hozirgi vaqtda moliyaviy menejmentning tarkibi, maqsadlari, funktsiyalari haqida ko'plab fikrlar mavjud.

Amaliy (joriy) moliyaviy menejmentning vazifalari tijorat korxonasining barqaror ishlashi bo'yicha operativ hisob, tahlil qilish, nazorat qilish va qaror qabul qilish, normal hisoblangan moliyaviy ko'rsatkichlarni ta'minlashdir. Taktik moliyaviy menejment muayyan sharoitlarda maqsadga erishish uchun ushbu iqtisodiy vaziyatda eng maqbul echim va maqbul usul va usullarni tanlashni ta'minlaydi. Moliyaviy boshqaruvning strategik yo'nalishi kapitalni boshqarish uchun uzoq muddatli maqsadlarga erishish uchun mablag'larni sarflashning umumiy yo'nalishini va usullarini ishlab chiqishni ta'minlaydi (dividend siyosatini modellashtirish, uzoq muddatli investitsiya loyihalari bo'yicha qarorlarni qabul qilish, yangi uzoq muddatli moliyalashtirish vositalaridan foydalanish va boshqalar).

Korxonani boshqarishning umumiy tizimining asosiy quyi tizimlaridan biri sifatida moliyaviy menejment, o'z navbatida, boshqarish ob'ekti (boshqariladigan tizim) va boshqaruv sub'ektidan (boshqaruvchi quyi tizim) iborat.