Mavzu: mulk qiymatini baholashning prinsiplari, maqsadlari, yondashuv va usullari

Xarajat yondashuvi - ob’ektning eskirishini hisobga olib, uni tiklash yoki o‘rnini bosish uchun zarur bo‘lgan xarajatlarni aniqlashga asoslangan ob’ekt qiymatini baholash usullarining jamuljamligidir. Ob’ektni yaratish va keyin uni sotish yuzasidan xarajatlar - qiymatni shakllantirishdagi juda muhim omildir. Xarajat yondashuvining usullari ob’ektni yaratishning ehtimoliy to‘liq tannarxini hamda ishlab chiqaruvchi va sotuvchi amalga oshiradigan boshqa xarajatlarni majburiy baholashni ko‘zda tutadi. Agar ochiq bozorda amalda uchramaydigan va individual buyurtmalar bo‘yicha ishlab chiqariladigan ob’ektlar haqida gap borganda, bu usullar bebahodir, bunday ob’ektlarga maxsus va betakror jihoz-uskunalar kiradi. Xarajat yondashuvi bilan baholashda, narx barcha amalga oshirilgan xarajatlarni qoplashi va etarli foyda olinishi qoidalaridan kelib chiqib, go‘yoki sotuvchining narxini (taklifni) shakllantirish jarayoni modellashtiriladi. Xarajat yondashuvining usullari shunga o‘xshash ob’ektlarning real narxlaridan emas, hisoblangan me’yoriy xarajatlardan va me’yoriy foydadan kelib chiqqanligi sababli, aslida ular sof bozor qiymatini baholashni hosil qilmaydi, balki «cheklangan bozori bo‘lgan ob’ektning qiymatini» beradi. Xarajat yondashuvining usullarida shuningdek baholanadigan ob’ektning eskirish darajasini baholash ham muhim o‘rin tutadi, bu esa avvaliga olinadigan ob’ektning takroriy ishlab chiqarish yoki tiklash qiymati eskirishni inobatga olmasligi bilan izohlanadi, va faqat keyingi bosqichida olingan qiymatini baholash ob’ektning to‘liq eskirishini hisobga olib, kamaytiriladi.

• Xarajat yondashuvi - ob’ektning eskirishini hisobga olib, uni tiklash yoki o‘rnini bosish uchun zarur bo‘lgan xarajatlarni aniqlashga asoslangan ob’ekt qiymatini baholash usullarining jamuljamligidir. Ob’ektni yaratish va keyin uni sotish yuzasidan xarajatlar - qiymatni shakllantirishdagi juda muhim omildir. Xarajat yondashuvining usullari ob’ektni yaratishning ehtimoliy to‘liq tannarxini hamda ishlab chiqaruvchi va sotuvchi amalga oshiradigan boshqa xarajatlarni majburiy baholashni ko‘zda tutadi. Agar ochiq bozorda amalda uchramaydigan va individual buyurtmalar bo‘yicha ishlab chiqariladigan ob’ektlar haqida gap borganda, bu usullar bebahodir, bunday ob’ektlarga maxsus va betakror jihoz-uskunalar kiradi. Xarajat yondashuvi bilan baholashda, narx barcha amalga oshirilgan xarajatlarni qoplashi va etarli foyda olinishi qoidalaridan kelib chiqib, go‘yoki sotuvchining narxini (taklifni) shakllantirish jarayoni modellashtiriladi. Xarajat yondashuvining usullari shunga o‘xshash ob’ektlarning real narxlaridan emas, hisoblangan me’yoriy xarajatlardan va me’yoriy foydadan kelib chiqqanligi sababli, aslida ular sof bozor qiymatini baholashni hosil qilmaydi, balki «cheklangan bozori bo‘lgan ob’ektning qiymatini» beradi. Xarajat yondashuvining usullarida shuningdek baholanadigan ob’ektning eskirish darajasini baholash ham muhim o‘rin tutadi, bu esa avvaliga olinadigan ob’ektning takroriy ishlab chiqarish yoki tiklash qiymati eskirishni inobatga olmasligi bilan izohlanadi, va faqat keyingi bosqichida olingan qiymatini baholash ob’ektning to‘liq eskirishini hisobga olib, kamaytiriladi.