Mavzu: Navoiy hayoti va ijodi. G`azallar tahlili

Savol va topshiriqlar
1. G‘azal hajmi va mavzui haqida ma’lumot bering.

2. Asar qofiyasi va radifini tahlil qiling. Radif va qofiyada ishlatilgan so‘zlar aslan qaysi tildan olingan?

3. Matla’dagi «mardumliq» va «mardum» so‘zlari o‘rtasidagi bog‘liqlik va farq nimadan iborat?

«BO‘LDUM SANGA»
Ko‘rgali husnungni zor-u mubtalo bo‘ldum sanga,

Ne baloliq kun edikim, oshno bo‘ldum sanga.

-V-- -V-- -V-- -V-

Har necha dedimki, kun-kundin uzay sendin ko‘ngul,

Vahki, kun-kundin batarrak mubtalo bo‘ldum sanga.

-V-- -V-- -V-- -V-

Men qachon dedim, vafo qilg‘il manga – zulm aylading,

Sen qachon deding, fido bo‘lg‘il manga – bo‘ldum sanga.

-V-- -V-- -V-- -V-
Qay pari paykarg‘a dersen, telba bo‘lding bu sifat,

Ey pari paykar, ne qilsang, qil manga, bo‘ldum sanga.

-V-- -V-- -V-- -V-
Muhtaram o‘quvchi!

Navoiyning oldingi g‘azallari tahlilida ko‘rdingizki, shoir bu janrga oid asarlarda har bir baytga olam-olam ma’no yuklaydi, kutilmagan, ohoriy, jozibador ifoda, bayon va tasvir vositalaridan foydalanadi, qalamining kuchini ko‘rsatadi.

«Bo‘ldum sanga» radifli g‘azal ham bundan mustasno emas. U turkiy she’riyat uchun eng an’anaviy ramali musammani mahzuf (yoki maqsur), ya’ni «foilotun–foilotun–foilotun–foilun (yoki foilon) vaznida (taqte’si: – V– – / – V – – – / – V – – / – V –) yozilgan.

G‘azal baytlari mazmunini bir-bir tahlil etishning asar umum-mohiyatini bilishda alohida o‘rni borligini ko‘rdik. Shu tariqa ishqiy mavzuni yontishdag‘azalningjuda keng imkoniyatlari borligini ham his etamiz. Shoir jomi Jamni (u ko‘ngilda Alloh aks etishiga ishora), Xizr suvini (u abadiy yashashga, ya’ni Yaratgan vasliga yetishga ishora) tilga olib, talmih san’ati namunalarini yaratadi.

Matla’da esa «navoe» («bir navo») so‘zi bilan «Navoiy» taxallusining ham qo‘llanishi ajib lisoniy joziba hosil qilgan.