Mavzu: O’zbekiston Respublikasida turizmni boshqarishda jamoat tashkilotlarining o’rni Mundarija: Kirish I bob. O’zbekistonda turizm industriyasini shakllanishi, uning zamonaviy turlari va shakllari

2.2 Turizm xizmatlarini tashkillashtirishda
jamoat tashkilotlarining o’rni
Asosiy turistik xizmatlar - turga kiritilgan maqsadli xizmatlar, ya'ni belgilangan manzilda ularning majburiy iste'mol qilinishini kafolatlaydigan paketda sotib olinadigan xizmatlar. Turistik paket to'rtta majburiy elementni o'z ichiga oladi: turistik markaz, transport, joylashtirish xizmatlari, transfer.
Turistik markaz - turistning dam olish joyi, uning barcha rekreatsion imkoniyatlari: tabiiy, madaniy, tarixiy, ekologik, etnik, ijtimoiy-demografik, infratuzilma. Ushbu element majburiydir, chunki qiziqish ob'ektisiz sayohatni tashkil qilish mumkin emas. U tanlanishi kerak. Turistik markaz - bu rekreatsion resurslarga nisbatan shaxsning barcha motivlarini birlashtirgan qiziqishning ajralmas belgisidir. Iste'molchining individual ko'lamidan qat'i nazar, turoperator uni yagona variantga - turistik markazga qisqartirishga majburdir. Buning sababi, u turistni ma'lum bir dam olish joyiga etkazib berishga majburdir, chunki u erda transport buyurtma qilinadi, mehmonxonaga buyurtma beriladi. Transport - bu sayyohlik markaziga boradigan transport vositasi. Eng ko'p ishlatiladigan transport vositasi, shubhasiz, samolyotdir. Qisqa masofalar uchun - poezd, turistik avtobus, avtomobil. Turpaket narxini belgilovchi xarajatlarning aksariyati transport xarajatlaridir. Qanchalik qulay va tezkor transport turi qo'llanilsa, sayohat narxi shunchalik yuqori bo'ladi. Yuqori tezlikdagi transport turlariga kelsak, shuni ta'kidlash kerakki, boshqa transport turlariga nisbatan qimmat bo'lishiga qaramay, ular qisqa masofalarga ham qo'llaniladi, chunki ular turistlarning dam olish uchun vaqtini tejaydi.
Turar joy xizmatlari - bu sayyohlik markazida sayyohga sayohat davomida taklif qilinadigan o'ziga xos mehmonxona. Mehmonxonalarda turar joy turistlarga taklif qilinadigan mehmondo'stlik xizmatlari turiga qarab farqlanadi. Bular mehmonxonalar, motellar, villalar, kvartiralar, qayiqlar, lagerlar va boshqalar bo'lishi mumkin. Umumiy ovqatlanish xizmatlari turistik paketga alohida element sifatida kiritilmagan, chunki turizmda ular joylashtirish xizmatlarining bir qismini tashkil qiladi.
Turistik xizmatlar xizmat ko'rsatish sohasining katta qismini ifodalaydi, odamlarning ehtiyojlarini qondirish va ularning bo'sh vaqtlarida faoliyatini amalga oshirishni ta'minlaydi: dam olish, ko'ngilochar, sayohat.
- turistik nomoddiy xizmatlar:
- turistik-ekskursiya muassasalari xizmatlari;
- transport xizmatlari;
- sanatoriy-kurort muassasalari xizmatlari;
- sog'liqni saqlash xizmatlari;
- ta'lim xizmatlari;
- davlat tashkilotlarining xizmatlari;
- davlat boshqaruvi xizmatlari.
-moddiy xarakterdagi xizmatlar mahsulot muomalasi sohasida amalga oshiriladi va sanoat maqsadlarida xizmat ko'rsatadi.
Turistik materiallar xizmatlari:
- yo'lovchilardan tashqari transport xizmatlari;
- blankalar;
- savdo xizmatlari;
- uy-joy kommunal xo'jaligi;
- maishiy xizmatlar.
Turizmga bo'lgan ehtiyoj va talabni qondirish turli xil turizm xizmatlarining mavjudligini nazarda tutadi. Bu xizmatlar oziq-ovqat va ichimliklar kabi to'liq iste'mol qilinadigan yoki mehmonxona turar joylari kabi qisman iste'mol qilinadigan bo'lishi mumkin. Ikkinchi holda, qo'shimcha xizmatlar talab qilinadi: konditsionerlar, markaziy isitish, telefon va boshqalar. Turistga kerak bo'lgan narsalarning aksariyati tabiiy ravishda keladi, masalan, quyosh nuri, kislorod va boshqalar. Bu elementlar odatda bepul xizmatlar sifatida tavsiflanadi va ular emas. umuman turizm iqtisodiyoti uchun maxsus o'rganish va tahlil qilish predmeti. Turizm iqtisodiyoti uchun ham moddiy, ham nomoddiy turizm xizmatlari qiziqish uyg'otadi. Ba'zan moddiy xizmatlar tovar shaklida bo'ladi. Ularning asosiy xususiyati shundaki, ular miqdoriy jihatdan cheklangan emas.
Yuqorida ta'kidlab o'tilganidek, nomoddiy turistik xizmatlarni iste'mol qilish faqat ular ishlab chiqarilgan joyda sodir bo'ladi va iste'molchiga yetkazilmaydi, turistlar ular mahalliylashtirilgan hududga ko'chib o'tgandan keyingina foydalanadilar. Bunday xizmatlar, masalan, turistlarni jalb qilish uchun ma'lum bir joyda mahalliylashtirilgan mehmondo'stlik xizmatlari, restoranlar tomonidan taklif qilinadigan umumiy ovqatlanish xizmatlari yoki bir xil turistik markazlardagi opera teatrlari, drama teatrlari va boshqalar tomonidan taklif qilinadigan ko'ngilochar xizmatlar.
Turizm xizmatlarini iste'mol qilish ishlab chiqarish imkoniyatlari bilan emas, balki mavsumiylik bilan, ya'ni turistik xizmatlarni ishlab chiqarish vaqti va geografiyasi bilan cheklanadi, bu esa turizm xizmatlarini iste'mol qilishda katta qo'shimcha transport xarajatlarini keltirib chiqaradi, bu faqat bir vaqtning o'zida mumkin.
Shu munosabat bilan sayohat qilish uchun turistik xizmatlar quyidagilarga bo'linadi:
- maqsadli turizm xizmatlari uchun;
- infratuzilma xizmatlari.
Maqsadli turizm xizmatlari - bu joy uchun xos bo'lgan, iste'moli sayohat qilishdan maqsad bo'lgan turistik xizmatlar.
Infratuzilma xizmatlari - infratuzilma majmuasining aholi hayotini ta'minlash uchun zarur bo'lgan va keng tarqalgan xizmatlari.
Turistik iste'mol tarkibidagi roliga ko'ra:
- asosiy turistik xizmatlar;
- qo'shimcha turistik xizmatlar;
- hamrohlik xizmatlari.