Mavzu: pedagogik jarayonni rivojlantirish

4. O‘quv- tarbiya jarayonida mantiqiy mushohada qilishda interaktiv texnologiyalarning ahamiyati
Ta’lim jarayonidagi asosiy innovatsiyalar o‘qitishning interaktiv usullarini qo‘llash bilan bog‘liq. “Interaktiv” so‘zi ingliz tilidan “interact” so‘zidan kelib chiqqan bo‘lib, ”inter”-bu o‘zaro, “act” – aloqa, ya’ni o‘zaro aloqa, birgalikda faoliyat ma’nolarida qo‘llaniladi. Demak, interaktivlik bu birgalikda harakat qilish yoki nima bilandir doimiy suhbat, diolog holatida bo‘lish qobiliyatidir. Interaktiv o‘qitish - bu tarbiyalanuvchilarning o‘quv muhiti bilan o‘zaro hamkorligi asosida o‘qitishdir.
“Interaktiv”ning asosiy xususiyatlari nimalardan iborat? Shuni alohida ta’kidlash joizki, interaktiv o‘qitish – bu o‘quv-biluv faoliyatini tashkil etishning maxsus shaklidir. U aniq va prognoz qilinadigan maqsadlarni ko‘zda tutadi. Shunday maqsadlardan biri ta’lim uchun qulay sharoitni vujudga keltirish bo‘lib hisoblanadi. Bunda tarbiyalanuvchilar o‘zlarining intellektual salohiyatini his etishi lozim. Shuning o‘ziyoq ta’lim jarayonining samaradorligini oshiradi.
Interaktiv usullarning afzalliklari. Interaktiv usullar tarbiyalanuvchilarni faollashtirish va ularning keng ta’limiy potensialidan foydalanish imkonini beradi. O‘quv jarayoniga o‘zaro hamkorlik elementlarini olib kiradi. Guruh alohida a’zolarining emas, balki butun guruh intellektual kuchidan foydalanadi.
Interaktiv usulda o‘qitish sinfda sheriklik muhitini yaratish uchun qulay imkoniyatlarni olib boradi. Interaktiv usulga asoslangan texnologiyani qo‘llaydigan tarbiyachi ijodiy hammualliflik holatida ish olib borishga majbur. U asosli o‘zgarishlarga, nostandart va mas’uliyatli qaror qabul qilishga tayyor turmog‘i lozim. Usul va vositalar qancha xilma-xil bo‘lsa, tarbiyachining tarbiyalanuvchilar bilan norasmiy muloqotga kirishish imkoniyati shuncha katta bo‘ladi. Bunga faqat muvaffaqiyatli o‘qitishga emas, balki tarbiyachining ham ilmiy o‘sishiga, ham mahoratining oshishiga xizmat qiladi. Bunga yetarli darajada axborotga ega bo‘lish, uzluksiz o‘qib, o‘rganib borish, tadqiqotlar olib borish, psixologik muhitni tushunish, axborot kommunikatsiya texnologiyalarini faol qo‘llash orqaligina erishish mumkin.
Bugungi kunda interaktiv usullarning 100 dan ortiq turlari mavjud. Ammo ularning hammasidan ham boshlang‘ich ta’limda foydalanib bo‘lmaydi. Yuqorida ta’kidlab o‘tganimizdek, interaktiv usullardan foydalanish uchun tarbiyachi ham, tarbiyalanuvchilar ham, o‘tkazish joyi ham maxsus tayyorlanishi kerak. Eng yaxshi usul bu tarbiyalanuvchi va tarbiyachilarga o‘rgatilgani emas, balki ularning o‘zaro hamkorligi natijasida o‘laroq, ehtiyoj ko‘proq seziladiganidir. Shuning uchun tarbiyachi interaktiv usullardan boshlang‘ich sinflarda foydalanganda quyidagi qoidalarga amal qilishi lozim:
Birinchi qoida. Xonani ishlash uchun tayyorlashga e’tibor berish. Ya’ni sinf tarbiyalanuvchilarning kichik va katta guruxlarda ishlashlari, o‘rin almashishlari uchun qulay qilib tayyorlangan bo‘lishi kerak. Ijodiy ishlar uchun kerakli materiallar oldindan tayyorlab ko‘yilishi maqsadga muvofiqdir.
Ikkinchi koida. Protsedura va vaqt reglamenti masalalariga e’tiborli bo‘lish. Ishni boshlashdan oldin bu haqda kelishib olib, uni buzmaslikka harakat qilish. Masalan, tarbiyalanuvchilaga har bir kishining fikrini sabr bilan tinglash, boshqalarning so‘z erkinligi huquqini hurmat qilishni tushuntirish.
Uchinchi koida. Tarbiyalanuvchilarni guruhlarga bo‘lishga e’tibor berish. Avvaliga guruxlarni tarbiyalanuvchilar ixtiyoriga ko‘ra tashkil etish, keyin esa tasodifiy tanlov prinsipiga amal qilish.