Mavzu. Siyosatshunoslik fani predmeti, maqsad va vazifalari

Jamiyat siyosiy tizimida davlat, siyosiy partiyalar va saylovlarning o‘rni
Siyosiy fan uchun davlat qadimdan tafakkurning boshlang‘ich nuqtasi va markazi bo‘lib kelgan. Uzoq vaqt mobaynida jamiyat va davlat tushunchalari mazmuniga ko‘ra va terminologik jihatdan o‘zaro farqlanmagan. Ularni bir-biridan ajratish yo‘lidagi ilk qadamlardan biri N. Makiavelli tomonidan qo‘yildi – u davlatni belgilash uchun maxsus Stato terminini joriy etdi. Fuqarolik jamiyati va davlatni jiddiy nazariy farqlash birinchi bo‘lib Gegel tomonidan amalga oshirildi. Bunda u, albatta, davlatni birinchi o‘ringa qo‘ydi. Davlat va jamiyatni aynan bir narsa deb qarash an’anasi hozirda ham mavjud – faqat nazariy jihatdan emas, balki kundalik ongda.
Alohida ijtimoiy institut sifatidagi davlatning boshlang‘ich manbalari, uning vujudga kelishi va rivojlanishiga ta’sir ko‘rsatuvchi omillar haqidagi masala siyosatshunoslik uchun muhim ahamiyatga ega. Siyosiy fan klassiklari bu borada qator muhim g‘oyalarni ta’riflab berganlar.
Davlatning paydo bo‘lishi to‘g‘risida turli nazariyalar mavjud:
Teologik konsepsiya davlatning kelib chiqishini ilohiy qonunlar bilan bog‘laydi.
Patriarxal nazariya (asoschisi – XVIII asr ingliz siyosiy mutafakkiri Robert Filmer) davlatning vujudga kelishini urug‘larning qabilalarga, qabilalarni esa katta ijtimoiy birliklarga, shu tariqa davlat tuzilmalariga qadar mexaniq birlashuvi natijasi, deb hisoblaydi.
O‘z vaqtida Konfutsiy davlatning patriarxal-paternalistik konsepsiyasini bayon qilib bergan edi: unga ko‘ra davlat katta oila hisoblanadi. U hukmdorlarni fuqarolar bilan yaxshi fazilatlar asosida munosabat o‘rnatishga da’vat qildi. Konfutsiyning fikriga ko‘ra davlat – bu umum manfaati yo‘lida hammaning nomidan amalga oshiriladigan patriarxal hokimiyatning rivojlangan shakli.
T. Gobbs, J. Lokk va J. J. Russo tomonidan rivojlantirilgan ijtimoiy kelishuv nazariyasi davlatni ijtimoiy hayotni tashkil qilish va tartibga solishni ta’minlash maqsadida mustaqil hukmdor va fuqarolar o‘rtasida o‘rnatilgan o‘zaro kelishuvdan keltirib chiqaradi.
XIX asrda davlatning paydo bo‘lishini bir guruhning ikkinchisini bosib olish bilan izohlovchi zo‘ravonlik nazariyasi (asoschisi avstriyalik sotsiolog va huquqshunos L. Gumplovich) keng tarqaldi.