Shogirdlik – ma'lum bir sohada murakkab vazifalarni qanday bajarishni o'rganish uchun mutaxassis bilan intensiv ravishda ishlaydigan talaba.
Kognitiv shogirdlik – mutaxassis va yangi boshlovchi birgalikda qiyin vazifani bajarishda mutaxassis shogirdga vazifa haqida o'ylash usullarini taklif qiladigan vaziyat.
6.4. Vigotskiy va uning izdoshlari g'oyalarini qo'llash
Vigotskiyning faoliyati va uning so'nggi nazariy yutuqlari bolalar va o'spirinlarni o'qitish va ular bilan ishlash uchun juda ko'p ahamiyatga ega. Vigotskiy nuqtai nazarini olgan o'qituvchilar bolalarni madaniy mas'uliyat darajasini oshirishga strategik ravishda yo'naltiradilar.
• Bolalarga o'quv jarayonida muvaffaqiyat qozonish uchun zarur bo'lgan asosiy bilim vositalarini egallashga yordam bering.
Madaniy faoliyatga tegishli tushunchalarni o'zlashtirish bolalarning faoliyatga yanada muvaffaqiyatli jalb qilinishiga yordam beradi. Bolalar musiqani o'qib, tugmachalar, akkordlar va uchlik nima ekanligini tushunib olsalar, yanada yaxshi musiqachilar bo'lishadi. Ilm-fan, matematika va ijtimoiy fanlar bo'yicha bilim va tafakkurni rivojlantirishda zamonaviy pedagogic texnologiyalarni amaliyotga qo`llash yuqori samara beradi.
• Bolalarga kognitiv strategiyalarni o'zlashtirishlariga yordam berish uchun guruh o'quv faoliyatidan foydalaning.
Biz o'zaro o'qitishda bolalarning o'qish qobiliyatini oshirishda katta muvaffaqiyatlarga erishgan o'qish uslubidagi yondashuvni misol qilib keltirdik. Ushbu yondashuv to'rtta samarali o'qish strategiyasini rivojlantirish uchun mo'ljallangan:
• Xulosa - o'qish parchasining asosiy g'oyalarini aniqlash.
• Savol berish - g'oyalarni tushunishini tekshirish uchun o'ziga savol berish.
• Aniqlashtirish - chalkash fikrni yaxshiroq tushunish uchun choralar ko'rish.
• Bashorat qilish - muallif keyingi jumlalarda yoki xatboshilarda qanday fikrlarni bildirishga tayyorligini taxmin qilish.
Ushbu yondashuvda o'qituvchi va bir nechta o`quvchilar matnni o'qish uchun guruhda uchrashadilar, vaqti-vaqti bilan matnni baland ovoz bilan muhokama qilish va qayta ishlashni to'xtatadilar. Dastlab o'qituvchi munozarani olib boradi, xulosa qilishni, so'roq qilishni, aniqlashtirishni va bashorat qilishni targ'ib qilish uchun matn haqida savollar beradi. U asta-sekin "o'qituvchi" rolini bir necha o`quvchilarga topshiradi, ular qisqa vaqt ichida munozarani o'z zimmalariga oladilar va bir-birlariga o'qituvchisi namunalagan savollarni berishadi. Oxir oqibat o`quvchilar deyarli mustaqil ravishda matnni o'qib, muhokama qilishlari mumkin.
Misol tariqasida, “Zumrad va Qimmat” haqidagi ertakdan parchani o'qiyotgan boshlang`ich sinf o'quvchilari guruhi uchun quyidagi o'zaro mashg'ulotni ko'rib chiqing. Bunday holda o'qituvchi matnni kichik bo'laklarda o'qiydi (yuqori sinflarda bolalar o'zlari navbat bilan o'qiydilar). Har bir abzasdan keyin o'qituvchi to'xtaydi, bolalar esa matnni muhokama qilganda va uning ma'nosini yanada yorqinroq anglaydilar.
• Qiyin vazifalarni taqdim eting va bolalarga imkon beradigan darajada zamonaviy iskala bilan ta'minlang.
Kognitiv rivojlanishni rag'batlantirish uchun o'qituvchilar va boshqa kattalar bolani faqat yordami bilan muvaffaqiyatli bajaradigan ba'zi topshiriqlarni, ya'ni bolaning ZPD doirasidagi vazifalarni taqdim etishlari kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: |
