Mavzu. Tana haroratini tushiruvchi va analgetiklar Markaziy nerv faoliyatini kuchaytiradigan moddalar

Mavzu. Qustiradigan va balgʼam koʼchiradigan moddalar.

Bular murakkab modda hisoblanib tarkibida har xil moddalar bor, asosan terpen qatoriga kiradigan va ularning kislorodni hosilalaridan iborat aralashmadir. Kislotalar, alkogollar, fenollar va boshqalar suvda erimaydi, bularni haydash yoʼli bilan olinadi.

Bu moddalar qiyinlovchi xossaga ega terida ishlatilganda giperimiya chaqiradi uzoq taʼsir etadi.
Qoʼllanilishi: 1\ sekretsiyani yaxshilaydi
2\ sfinkterlarning susayishi uchun
3\ peristalьtikani kuchaytiradi
4\ yurak ishini yaxshilash uchun
5\ siydikni haydash uchun
6\ nafas organlar ishini kuchaytiradi
7\ tomirlarning harakatlantiruvchi markazlarini
reflektor qoʼzgʼalishi bilan birga davom etadi
8\ balgʼam koʼchiruvchi sifatli ishitiladi.
Skipidar – bu har xil turdagi qaragʼay poʼstlogʼini tilib qoʼyishi yoʼli bilan olinadi. Keyin shu malhamni suv bugʼi bilan haydab olinadi.
Skipidar qattiq qitiqlash xususiyatiga ega terini shilimshiq pardalarini qattiq qitiklaydi.
Qoʼllanilishi: 1\ teri yuzasiga qitiqlovchi sifatida qattiq ogʼriq oshqozon va
ichaklarda boʼlganda
2\ muskullar kasalliklarida
3\ oʼpka va __________ shamollashida
4\ revmatizm kasalliklarida
5\ abstsess kasalligida, flegmonoda
6\ xronik protsesslar boʼlindi yaʼni uzoq davom etgan
yalligʼlanishlar
7\ balgʼam surish uchun
8\ antiseptik modda sifatida
9\ nafas olish sistemasi shamollaganda
10\ koshovchi mollar motorikasini yaxshilash uchun
11\ gepatitda oʼt haydash uchun
Qoʼllanmaydi: Hayvonlarni soʼyishidan oldin chunki hidi uzoq saqlanadi.
Dozasi: otlarda 10,0-30,0; qoramollarda 20,0-40,0; mayda mollarga, choʼchqaga 2,0-5,0; itlarga 0,2-2,0; tovuqlarga 0,05-0,2.
Kustuvchi va balgʼam soʼruvchi moddalar.
Bular ham sezuvchan nervlarning oxirini qoʼzgʼaydi, qusish xodisasi organizmning ximiyaviy reaktsiyasi.
Qustiruvchi va balgʼam soʼruvchi moddalar asosan bir gruppani tashkil qiladi. Ular faqatgina qoʼllaniladigan dozalariga qarab bir-biridan farq qiladi. Bular kichik dozalarda, yoki _________ dozalarida balgʼam soʼruvchi taʼsir qiladi, katta dozalarda qustiruvchi taʼsir qiladi.
Dorilarni koʼp ________ kumaymiz yoki bir kurs bularni esa bir marta qoʼllaymiz, agar taʼsir qilmasa yana qoʼllanadi. Shu munosabat bilan qustiradigan va balgʼam suradigan moddalarni taʼsir mexanizmiga qarab 2 gruppaga boʼlish mumkin.
3. Markazdan taʼsir koʼrsatadigan moddalar.
4. Refleks yoʼl bilan taʼsir qiladigan moddalar.
Qustiradigan moddalar balgʼam soʼruvchi taʼsirining mexanizmi bir necha momentlardan tarkib topadi. Masalan,
1. Bronxial bezlar sekretsiyasining kuchaytiradi.
2. Bronxlar sekretining suyulishi.
3. Bronxlar muskullari qisqarishlarining kuchayishi.
4. Nafas yoʼllaridagi epiteliy kiprikchalar aktivligining kuchayishi.
Mana shu xodisalar markaziy yoʼl bilan yoki reflektor yoʼl bilan kelib chiqadi.
Qustiradigan moddalar terapiyada nafas organlarining turli kasalliklarida asosan balgʼam koʼchirish uchun ishlatiladi.
Yoʼtal. Bu 2-xil boʼladi, quruq va hoʼl.
Quruq yoʼtal eng xavflisi ogʼriq bilan boradi, bronxit, bronxopnevmoniyalarda asosan quruq yoʼtal boʼladi. Quruq yoʼtalda organizm qiynaladi ximoya xossasi pasayadi, agarda quruq yoʼtal uzoqroq davom etsa bronxiaolalar yorilib ketishi mumkin yoki efizema boʼlishi mumkin. Natijada yurak qon tomirlari yorilib ketishi mumkin. Shuning uchun ham mana shu kasalliklarning oldini olish uchun balgʼam keltiruvchi moddalarni qoʼllash quruq yoʼtalni namlikka aylantirish kerak.
Balgʼam bu shilliq modda.
Laringit – xaqildoqning yalligʼlanishi, undan tashqari shilimshiq moddalar bronxdagi iflos narsalarni, oʼlgan toʼqimalarini haydab chiqaradi.
Natijada mertsatelьnыe, epiteliy – tebranuvchi toʼqimalarning ishi yaxshilanadi. Аgarda susayishi boʼlsa kuchayadi, ana shu vazifasi bajaradigan dori moddalar koʼp lekin ularni kam qoʼllaymiz, bizga koʼproq uzoqroq taʼsir qiladigan mana shulardan: arekolin, karbaxolin, fizostigmin, pilokarpin bular hammasi xolinolitik moddalar, bular bronxdagi bezlarning ishini bir necha bor kuchaytirib yuboradi.
Xoʼsh bularni nima uchun koʼmmaymiz chunki shilimshiq modda tashqariga chiqarib ulchurashaydi natijada bronxlari tikilib qoladi. Yoki masalan aspiratsion___________ - nafas yoʼlida oziqqaniga tikilib qolishi mumkin. Bunday hollarda sekin uzoqroq taʼsir qiladigan moddalar qoʼllaniladi.
Dori moddalaridan: iperakuan – ildizi, xlorid ammoniy, terpingidrat, veratrin apomorfin va boshqalar qkstiruvchi va balgʼam kuchiruvchi modda sifatida ishlatiladi.
Qusish haqida. Shartli qustirish.
Masalan, itlar zaharlangan boʼlsa chokib qoladi va sunʼiy yoʼl bilan qusadi. Qustiruvchi moddalar balgʼam keltiruvchi moddalarga qaraganda koʼproq dozada qoʼllaniladi va sezuvchan nervlarni koʼproq qitiqlaydi, ayniqsa oshqozonda, keyin oʼn ikki barmoqli ichakda kuchayadi.
Qustiradigan moddalar, bir necha xil taʼsir qiladi:
1. qustiruvchi
2. ichni suruvchi
3. sekretsiyani kuchaytiradi
4. antigelьmintik taʼsir qiladi.
1. Yoʼtal chaqiruvchi moddalarni qoʼllanilishi:
1. yoʼtal paytida
2. nafas olish organlarining yalligʼlanishi
3. quruq yoʼtalni namlikka aylantirish uchun.
2. Qustiradigan moddalarni qoʼllanilishi:
1. xazm qilish organlari boʼlib paytida
2. tez gaz hosil qiluvchi moddalarini yeb qoʼyganda
3. organizm zaharlangan paytida.
Biz yuqorida aytib oʼtgandek qustiradigan moddalar qusish markaziga toʼgʼridan-toʼgʼri taʼsir qiladi.
Qusish markaziga reflektor yoʼl bilan taʼsir qiladi. Lekin hamma hayvonlarda qoʼllanmaydi otlarda eng qusish markazi yaqin, tez qusadi, quyonlarda qusish markazi yoʼq, otlarda juda qiyin yorilib ketishi mumkin, shuning uchun ham zond orqali olinadi.

Shirin moddalar.

Shirin moddalar oziqalar tarkibiga qoʼshib ishlatiladi. Shirin moddalar oziqa sifatida va xamda dori modda sifatida ishlatiladi. Shirin moddalar tarkibida shilimshiq moddalar koʼp, shuning uchun ham yalligʼlangan joyni qoplab oladi. Bu moddalar dorilar sifatida quyidagilari ishlatiladi.
1. Glyukoza
2. Qizil miya.
Tarkibida shirin modda koʼp, shirin moddadan tashqari shilimshiq moddalar.
Saponin, yemola, kraxmal glyukoza, saxaroza oqsil va burishtiruvchi moddalar bor / dubilin moddalar/. Veterinariyada qizilmiya ildizining sharbat sifatida va murakkab poroshogi qoʼllaniladi.
Dozalari: otlarga 10,0-75,0, qoramollarga 15,0-100,0, qoʼy va echkilarga 5,0-15,0, choʼchqalarga 5,0-10,0, tovuqlarga 0,1-1,0 dan ichiriladi.
3. Qand-shakar ___________. Qand-shakar _________ va qandlolochidan olinadi. Bu energiya beradigan va organizmni quvvatga keltiruvchi sifatida taʼsir qiladi. Аyrim moddalarga taʼm berishda qoʼshib beriladi. Kasal va zaiflashgan mollarga beriladi. Аkusherlik __________ bachadon muskullarini quvvatlaydigan moddalar sifatida ishlatiladi /200,0-500,0/ dan.
Dozalari: otlarga va k.r.s. 100,0-500,0, choʼchqalarga 30,0-300,0, itlarga 10,0-100,0.
4. Molochnыy saxar. Sutli qand – bu oq qattiq poroshok, suvda eriydi, sut sыvorotkasidan olinadi. Meʼda va ichak retseptorlarini yengil qoʼzgʼatib peristalьtikasini kuchaytiradi. Buni yosh buzoqlarga, toychalarga 20,0-50,0 beriladi. Choʼchqa bolalarga 10,0-15,0 dan beriladi. Bundan tashqari oshqozon ichakka ayrim patogennыy mikroblarning oʼsishi 1m toʼxtatadi.
5. Myod – Аsal. Bu murakkab oziqa, bularning tarkibida vitaminlar hammasi bor, organik tuzlar, fermentlar, gormonlar va antibiotik moddalar bor.
Аsal mahalliy yaxshi taʼsir etadi. Oʼtkir yalligʼlanishida toʼqimalarning rivojlanishini yaxshilaydi va zahar moddalarni yoʼqotadi, ogʼriqni kamaytiradi, yalligʼlanishi protsessi kamayadi.
Аsalni oʼzini va dori tayyorlaganda ishlatiladi.
Аsal teri _________, mazь, shaklida, ichkizish uchun eritma, tomchi,bolgos holida beriladi.
Dozalari: katta mollarga 200,0-400,0, itlarga 20,0-60,0, choʼchqalar uchun eng yaxshi taʼm beruvchi boʼlib hisoblanadi.
Аchchiq moddalar.
Hayvonlar oziqlanishida koʼp hajmli isteʼmol qiladi, yozda, kuzda uni hazm qilish uchun suyuqlik kerak, fermentlar va boshqa moddalar, yilning ayrim __________ hazm qilish organlarining sekretsiya fermenti ishlab chiqarish motorikasi buziladi. Shuning uchun dagʼal hashak, maydalanadi oziqa tarkibiga achitgilar, drojji, tuzlar, efir moylari qoʼshiladi.
Аchchiq moddalar gipozidlarga yaqin. Bu moddalar talin kuchaytiruvchi nerv retseptorlarini qitiqlaydi va soʼlak ajratib chiqishini va motorika ishini tiklaydi. Hazm qilish va modda almashinishini yaxshilaydi.
Toza achchiq moddalar.
1. ildizdan tayyorlangan
2. oduvanchik – qoqi oʼti
3. trilistniki barglari
4. gorьkaya polыnь – kakra
5. xmelь gorchitsы
6. kalampir.