Mavzu: Tokning magnit maydoni. Magnit maydon induksiyasi. Magnit oqimi. Amper kuchi. Lorens kuchi

Induksion tokning yonalishi. Lens qoidasi. 
G’altakka oralgan simda hosil bo’lgan induksion tokning yo’nalishriri galvanometr strelkasining 
og’ishiga qarab aniqlash mumkin. 

---

Buning uchun g’altakka o’ralgan simning uchlaridan biri galvanometr klemmasidan ajratiladi 
va zanjirning uzilgan joytga qo’shimcha qarshilik orqali galvanik element ulatiladi. G’altakka 
oralgan simdagi tokning yonalishi va galvanometr strelkasining bunga mos kelgan og’ishi 
elementning qutblariga qarab aniqlanadi. 
Elementni olib qo’yib, Faradeyning birinchi tajribasi takrorlanadi va har gal zanjirdagi 
tokning yo’nalishi aniqlanib, g’altakda hosil bo’lgan magnit maydonning qutblari esa parma 
qoidasiga binoan aniqlanadi. Rasmda tajribaning turli variantlari tasvirlangan. Magnit qutblari 
g’altakka yaqinlashturganda g’aitakning magnitga yaqin uchida shu qutb bilan bir xil qutb 
hosil bo’ladi. 
Magnitning qutbini g’aitakdan uzoqlashtirganda esa g’altakning qutbga yaqin uchida qarama-
qarshi ishorali qutb hosil boiadi. G’altakda bunday magnit qutbining hosil bo’lishi induksion 
tokning magnit maydoni doimiy magnitning harakatiga qarshilik qilishini ko’rsatadi. 
Bu tajribalarni 1834 yilda Peterburg akademigi Emil Xristianovich Lens o’tkazdi. Tajriba 
natijalarini uinumlashtirib, u induksion tokning yo’nalishini aniqlash qoidasini topdi. Bu qonun uning 
sharafiga Lens qoidasi deb atalib, u quyidagicha ta'riflanadi: 
Yopiq konturda induksion tok shunday yo’nalishda hosil bo’ladi- ki, u o’zining magnit 
maydoni bilan uni hosil qiluvchi magnit maydonning o zgarishiga qarshilik ko rsatadi. 
Lens qoidasiga kora, iuduksion EYuK uni yuzaga keltiruvchi magnit oqimining o’zgarishiga 
teskari' ta'sir qiladi. 
Induksion EYuKning formulasini bu shartga muvofiqlashtirish uchun, uning ong tomonidagi 
ifodaning teskari ishorasini olish kerak. U vaqtda bitta o’lchov birliklar sistemasida k=l bo’lgani 
uchun Lens qoidasiga binoan formula quyidagi ko’ rinishga keladi: 
t
Ф




(4) 
Bu holda elektomagnit induksiyaning Faradey va Lens qonunlarini birlashtiruvchi asosiy qonun 
quyidagicha ta'riilanadi: 
Yopiq zanjirda hosil bo’lgan induksion EYuK kontur chegaralangan yuza orqali o’tayotgan 
magnit induksiya oqimi o’zgarish tezligining teskari ishorasiga teng.