Mavzu: to’pni har hil usullar usullar bilan savatga tashlash reja

Har hil usullardaa to’pni savatga otish

To’p otishni bajarishga tayyorlanish jamoa hujumidangi asosiy mazmunini tashkil etadi, xalqaga tushirish esa- uning bosh maqsadidir. Bellashuvda muvafaqiyatli qatnashish uchun har bir basketbolchi faqatgina uzatish, tutib olish va to’pni olib yurishni qo’llashni bilish emas, balki har xil holatlardan, raqib qarshiligiga qaramay istalgan masofadan to’p otishni bajarishi, xalqaga aniq hujum qilishi kerak. O’yinchining o’zgarayotgan vaziyatini va hujum uchun har bir qulay vaqtdan foydalanishga harakat qilish, o’yinchining shaxsiy iste’dodi va xususiyatlarini hisobga olgan holda, otishning usullarini har xil ko’rinishdagi arsinalini egallashi keakligi aniqlaydi. Savatga otishning aniqligi birinchi navbatda oqilona texnika, harakatlar turg’unligi va ularni boshqarish, muskul larning kuchlanishi va bo’shashtirilishi to’g’ri almshish, qo’l panjalarining kuchi va harakatchanligi ularning yakunlovchi kuchlanishi bilan, shuningdek to’pning optimal uchish traketoriyasi va aylanishi bilan aniqlanadi. (74-rasm)

Ikki qo’l bilan

Bir qo’l bilan

Tepadan

Ko’krakdan

Pastdan

Tepadan pastga

Qayta otish

Tepadan

Elkadan

Pastdagini

Tepadan pastga

Qayta otish

To’pni aylantirish bilan

To’pni aylantirish bilan

Shchitga sapchitish bilan

Shchitga sapchitish bilan

Shchitga sapchitmasdan

Shchitga sapchitmasdan

O’yinchining harakat xarakteri bo’yicha

Masofa bo’yicha

Yo’nalish bo’yicha

Joyida

Harakatda

Sakrashda

Uzoqdan

O’rtacha

Yaqindan

To’g’ri shchit oldidan

Shchitga nisbatan burchak ostida

Shchitga parallel

Otishga tayyorlanayotib, o’yinchi maydondagi holatni (qulayroq holatga sherigi bormi yoki yo’qmi, shitdan sapchigan to’p uchun kurashni sheriklari ta’minlashdimi va boshqalar), uni ta’qib qilayotgan himoyachining qarshi harakat usullarini, sapchigan to’p uchun kurashga chiqa olishining amaliy yo’llari va boshqa (jihat) tomonlarini nazarda tutishi kerak. Nima qilish kerakligini belgilagach va qaror qabul qilgach o’yinchi to’p otishga shunday psixologik (ruhiy) tayyorlanishi kerakmi, harakatning ishonchli va barqarorligiga hech qanday to’siq ta’sir qila olmasin. Otishning yakunlovchi paytida muskul larni bo’shashtirish kerak. Amaliy to’pni shchitga sapchitib otishga aniq ustunligini ko’rsatadi.
Otishda eng yaxshisi to’pga gorizontal o’q atrofida uchishning qarama-qarshi yo’nalishi tomonga (orqa aylanma) aylanma harakat berish kerak. Qiyin holatlardan shchit ostidan tashlashga vertikal o’qi atrofidagi to’p aylanmasidan foydalaniladi, chunki u bevosita xalqa joylashgan shchit qismi bilan chegaralangan, undan qaytish nuqtasini erkinroq tanlab olishga, shchit orqasidan o’tish va tashlash uchun bo’shliqdan to’laroq foydalanishga imkon beradi. O’rta va uzoq masofadan to’p otishni kuchli qo’l bilan bajarish maqsadga muvofiq. Savat yaqinidan otshning o’ng qo’l bilan qanday bo’lsa, chap qo’l bilan ham shunday bajarishni bilish kerak.
To’pni uchish traektoriyasini masofaga, o’yinchining bo’yiga, uning sakrash balandligi va baland bo’yli himoyachining qarshi harakatlari faolligiga qarab tanlanadi. O’rtacha (xalqa 3- 6,5m) va uzoq (xalqadan 6,5 m dan ko’proq) masofalardan tashlashda eng yaxshisi to’pning optimal uchish troektoriyasi- parabolaga o’xshash yo’nalishni tanlash, unda uning xalqa ustidagi yuqori nuqtasi taxminan 1,4- 2 m; traektoriyada to’pning yo’li bir qancha cho’ziladi, bunda to’pni xalqaga tushirish aniqligi pasadi. Masofa ancha uzoq bo’lsa, qo’lni yuqoriga ko’tarish paytidagi harakat amplitudasi shunga katta, to’pni otshdagi yakunlovchi kuch kuchliroq bo’lishi kerak.
Savatga to’p otshni klassifiktsiyasi yoki tasnifi 5- rasmda keltirilgan.
Umumiy tuzilishi bo’yicha savatga otshning aniq usuli 3 (fazaga) qismga: tayyorgarlik, asosiy va yakunlovchiga bo’linadi. Agar o’yinchi tayyorlashni harakatlarida usulning aniqligi uchun sezilarsiz ba’zi o’zgarishlarni kiritmoqchi bo’lsa, tashqi faktorlariga bog’liq holda unda asosiy harakatlar otishga qo’yilgan shartli aniq topshiriqlarni bajarishdan tashqari holatga barqarorlik yoki ratsiolnal variativlar bilan farqlanishi kerak. Bu ko’rsatkichlar quyidagi boshqarishga qaratilgan bo’lishi mumkin.
Qo’lni harakatlantirish (otish) nuqtasi (elkadan pastdan, bosh ustidan, bosh orqasidan);
To’pni chiqarish nuqtasi (o’zidan oldin, bosh ustidan baland);
Bajarish tezligi
To’pning uchish traektoriyasi balandligi;
Ko’krakdan ikki qo’llab to’pni otishdan ko’proq uzoq masofalar savatga hujum qilish uchun foydalaniladi, agar himoyachi faol qarshilik qilayotgan bo’lsa, otishning bu usulini shug’ullanuvchilar tezroq o’zlashtirishadi, madomiki uning tuzilishi to’pni usul bilan uzatishning tuzilishiga yaqin pastdan ikki qo’llab to’p oshirish ko’proq shchit tomonga yorib o’tishda va to’p oshirishga qarshilik ko’rsatayotgan himoyachining qo’l ostida mutassil sakrash bilan hujum qilish paytida ishlatiladi.(75-rasm)

Yuqoridan ikki qo’llab to’p oshirish raqibninng ta’qibi kuchli bo’lganda o’rtacha masofalardan bajarish maqsadga muvofiq yuqoridan pastga ikki qo’llab to’p oshirishdan hammadan ko’ra tezroq a’lo sakray oladigan baland bo’yli o’yinchilar ko’pincha foydalana boshlaydi. Otishning bu usuliga raqib umuman halaqit berish holatida bo’lmaydi.(76-rasm)