Maxsus pedagogika

Savol va topshiriqlar
1.T a’lirn tamoyillarigata’rifbering.
2. Yordamchi maktablarda ta’lim tamoyillarining qo‘llanilish xususiyatlari 
nimalardan iborat?
3. Yordamchi maktablarda ta’lim tamoyillarining bog‘liqligi qanday amalga 
oshiriladi?
4. Ko‘rgazmalilik tamoyilining tuzatish ahamiyati nimadan iborat?
75

---

3.3. Yordamchi maktablarda ta’lim mazmuni
Yordamchi maktabdagi ta ’lim m azm uni deganda m aktablarda 
b erilad ig an bilim , k o ‘nikm a, m a lak a lar y ig ‘indisi tu sh u n ila d i, 
o ‘quvchilarning psixologik va jismoniy rivojlanishini ta’minlaydi, ularni 
mehnatga, hayotga tayyorlaydi.
Ta’limning mazmuni «Nimani o‘qitish kerak?» degan savolga javob 
beradi hamda ta’lim va tarbiyaning maqsadi bilan uzviy bog‘liq bo‘lib, 
o ‘quv rejalarida, dasturlarida va darsliklarida ochib beriladi. Ta’limning 
mazmuni hozirgi darajaga yetguncha o ‘ziga xos taraqqiyot davrlarini bosib 
o ‘tgan.
A.Avloniy, T.N.Qori-Niyoziy bu borada o ‘zlarining qimmatli fikrlarini 
bildirib, shaxsni atrof-muhit dalillarisiz rivojlantirish mumkin emas, chunki 
tafakkur dalillar orqali rivojlanib boradi, deb aytganlar.
Sekin-asta maxsus ta ’limga ham qattiq talablar qo‘yila boshlandi. 
Yordamchi maktab o ‘quv fanlariga uy tutish, hayot kechirish, rasm, 
jismoniy mashqlar kiritila boshlandi.
Yordamchi maktab ta’limi aqli zaif bolalar bilish faoliyatlarini tuzatish 
bilan uzviy bog‘liqdir. Shundagina nuqsonli bola shaxsi to ‘g‘ri shakllanib 
boradi. 0 ‘z vaqtida E.V.Gere va N.V.Chexov: «To‘g‘ri tashkil etilgan ta’lim 
orqali ular mustaqil hayotga tayyorlanadilar, ijtimoiy xayriya tashkilotlariga 
murojaat qilmay o‘zlarini boqa oladilar»,— degan edilar.
T a’lim-tarbiya jarayonini takomillashtirishga oid qator psixologik- 
pedagogik izlanishlar amalga oshirila boshlandi. So‘zli va ko‘rgazmali ta’limga 
oid ms defektolog olimlari — L.V.Zankov, X.S.Zamskiy, ayrim o ‘quv 
fanlar uslublariga oid M .F.Gnezdilov,V.G. Petrova, V.V.Voronkova, 
M .N .P e ro v a is h la rin i k o ‘rsatish m u m k in . Y o rd am ch i m ak tab
o ‘quvchilarining ijtimoiy hayotga moslashishi faqatgina um um ta’lim 
bilimlari bilan chegaralanib qolmasdan, balki ularda jamoatchilik ta’siri 
orqasida shaxsiy sifatlarining ham shakllanib borishi qator izlanishlarda 
ochib berildi. Ilmiy izlanishlarning natijalari yordamchi maktab hayotiga 
tatbiq etildi. Aqli zaif bolalar ta’lim-tarbiyasida nuqsonni tuzatishga bo‘lgan 
yo‘nalganlik o ‘quv dasturlarida ham o ‘z aksini topishi kerak. Shu nuqtai 
nazardan yordamchi maktab o ‘quv rejalarini ko‘rib chiqish maqsadga 
muvofiq.