Mazmuni Kirisiw 3

Mazmuni

Kirisiw_____________________________________________________3
I.BAP.Mámleket pul bazarın qáliplestiriw hám tártipke salıwdıń teoriyalıq tárepleri_______________________________________5
1.1 Pul massası modeli hám pul multifilkatori________________5
1.2Pul bazarı : talap hám usınıs. Aqshaǵa bolǵan talaptıń klassik hám keynscha teoriyaleri________________________________11
1.3 Pul bazarındaǵı teń salmaqlılıq. Pul bazarınıń aqshaǵa talap hám usınıs ózgeriwine reakciyası _________________________16
II.BAP. Mámleket pul sistemasi:___________________________21
2.1 Pul aylanbasi_______________________________________21
2.2 Pul-kredit siyasatı : maqsetler, qurallar, túrleri.__________24
Juwmaqlaw___________________________________________29
A’debiyatlar dizimi_____________________________________30


Kirisiw
Pul bazarı - bul pul bazarı bolıp tabıladı, ol jaǵdayda aqshaǵa talap hám pul usınısınıń óz-ara tásiri nátiyjesinde pul muǵdarı teń salmaqlılıq ma`nisi hám procent stavkası belgilenedi. Aqshaǵa talap hám usınıstıń teń salmaqlılıqlı óz-ara tásiri arnawlı pul institutları tárepinen támiyinlenedi.
Pul bazarınıń barlıq strukturalıq bólimleriniń aqılǵa say hám uyqas kombinatsiyası ulıwma ekonomikalıq ósiwdi hám xalıq párawanlıǵı hám milliy qawipsizlik dárejesiniń artıwın támiyinleydi.
Sonday etip, bul kurs jumısınıń maqseti mámlekettiń pul bazarı kontseptsiyasın úyreniw jáne onıń Belorussiya Respublikasındaǵı qásiyetlerin anıqlaw bolıp tabıladı. Bul maqsetke erisiw ushın tómendegi wazıypalar qoyıldı :
- ekonomikalıq jáne social rawajlanıwdıń strukturalıq bólimlerinen biri retinde " pul bazari" túsinigin úyreniw;
Valyuta sisteması bul pul mámilesin shólkemlestiriwdiń bir forması bolıp, ol mámleket tárepinen nızamlı túrde ornatıladı, tariyxıy túrde qáliplesken dástúrlerdi esapqa aladı hám mámlekette pútkil finans sistemasınıń islewin támiyinleydi. Pul sistemasınıń tiykarǵı elementleri:
milliy pul birligi, yaǵnıy belgili bir mámlekette birlik retinde qabıl etilgen pul ólshewi, ol jaǵdayda tavar hám xızmetlerdiń barlıq bahaları ańlatpalanadı.
baxalar shkalası - mámlekette pul birligi retinde qabıl etilgen pul metalınıń salmaǵı muǵdarı yamasa bul pul birliginiń satıp alıw qábileti;
pul emissiyasi sisteması - mámilege pul shıǵarıwdı nızamlı túrde belgilengen tártibi, sonıń menen birge pul shıǵaratuǵın mákemelerdiń ózi;
nızamlı túrde ornatılǵan pul formaları - belgili bir mámlekettiń naq pul mámilesinde nızamlı tólew quralı bolǵan pul hám pul pullarınıń ózgeriwshen teńgeleri;
milliy valyutanıń basqa mámleketler valyutaları menen qatnasın támiyinleytuǵın valyuta pariteti;
pul sistemasınıń institutları - nızamshılıq tiykarında pul mámilesin tártipke saliwshi mámleket hám mámleketlik emes mákemeleri.
Zamanagóy dúnyada pul mámilesiniń hár qıylı sistemaları ámeldegi bolıp, olardıń hár biri mámleket tárepinen nızamlı túrde tastıyıqlanǵan hám mámlekettiń tariyxıy dástúrlerineni sáwlelendiredi.
Tariyxda insaniyat pul mámilesiniń eki tiykarǵı túrin biladi:
tolıq baha daǵı altın hám yamasa gúmis teńgeler mámilede bolǵanında hám pulları metall pullarǵa erkin almastırilganda metall pul mámilesi sisteması ;
altınǵa almasınıwdı toqtatgan kredit hám qaǵaz pullardıń mámile sisteması hám altındıń ózi mámileden shıqtı.
Birinshi sistema unitilip boldi, ekinshisi házirgi kúnde dúnyanıń barlıq mámleketlerinde ol yamasa bul ayrıqshalıqlarǵa iye.