Меъда ва ичакда овкат хазм булиши. Меъдада овкат хазм булиши


Ут-сафро, унинг хосил булиши ва овкат хазмда катнашиши


Download 189 Kb.
bet10/14
Sana18.06.2023
Hajmi189 Kb.
#1571461
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   14
Bog'liq
Meda va Ichak

Ут-сафро, унинг хосил булиши ва овкат хазмда катнашиши. Ут-сафро жигар хужайралари секретор фаолиятининг махсулидир. У хазм процессларида куп томонлама катнашади, унинг ахамияти куйидагилардан иборат: ут ичак безларидан ва меъда ости безидан чикадиган ферментларни активлайди (айникса липазани купрок активлайди, эритмага ут-сафро кушилгач липаза тахминан 20 баравар купрок ёгни парчалайди); ут ёгларни эмульсия холига келтиради ва шу билан уларнинг парчаланишига ва сурилишига ёрдам беради; ут-сафро ичак харакатини кучайтиради ва ичакка тушганда меъда ости бези секрециясини кузгайди, пепсинни инактивациялайди, HСlни нейтраллаштиради, ёгларни парчаланишини енгиллаштиради ва ёг кислоталарини, ёгда еригидан Д, Е, К витаминлари сурилишини тезлаштиради.
Баён килингаларнинг хаммаси овкат хазм булишида, айникса ёгларни хазм килишда ут-сафронинг мухим роль уйнашидан далолат беради. Ичакка ут-сафро тушиши бузилганда ёгларни тузук узлаштириб булмайди.
Жигар хужайраларида ут-сафро бетухтов ишланиб туради, бирок меъда ва ичакка овкат киргандагина умумий ут йулидан ичакка ут чика бошлайди. Овкат хазм килинмаётган вактда жигар хужайраларида хосил буладиган ут-сафро ут пуфагига тушади.
Жигар йулларидан чиккадиган ут уз таркиби ва хоссаларига кура ут пуфагидаги утдан фарк килади: биринчиси оч-сарик рангли харакатчан тиник суюклик; иккинчиси тукрок, деярлик кора рангли, анча куюк булиб, каттик моддаларни купрок, чунки унга ут пуфагининг шиллик пардасидан ажраладиган шилимшик аралашган, бундан ташкари ут-сафро ут пуфагида турганда ундаги сувнинг бир кисми пуфак деворига шимилиб кетади. Ут-сафро ут пуфагида 22-24 соат турганда 7-10 баравар концентрланади.
Ут кислоталари ва ут пигментлари ут-сафро таркибига кирадиган специфик органик моддалардир.
Бундан ташкари, утда лецитин, холестерин, ёглар ва совунлар, муцин (ут пуфаги ва йуллари шиллик пардасидан чикади) билан анорганик тузлар бор. Ут-сафрода ферментлар йук, сал-пал ишкори рН=7,3-8,0.
Ут-сафро реакцияси сал-пал ишкорий. Одам бир суткада 500-1500 мл ут-сафро чикаради.
Одам утида гликохол ва гликохолеин кислоталари бор, уларнинг иккаласи хам жигарда хосил булади. Жигарни экстирпация килиш (олиб ташлаш) устидаги тажрибалар шуни исботлайди. Озгина ут кислоталарини кондан хамма вакт топиш мумкин; жигар олиб ташлангач кондаги ут кислоталари йуколади, ут йули боглаб куйилгандан кейин эса кондаги ут кислоталари купайиб кетади.
Ут пигментларига билирубин ва биливердин киради. Билирубиннинг оксидланиши натижасида биливердин хосил булади. Одам утида асосан билирубин бор.
Эритроцитлар парчаланганда чикадиган гемоглобиндан билирубин хосил булади 1 г гемоглобиндан 40 мг билирубин хосил булади.
Ут пигментларининг каерда хосил булиш масаласи жигарни олиб ташлаб утказилган тажрибаларида хал килинган. Жигарни олиб ташланган ит 24 соатдан ортикрок яшайди. Шу итлар устида утказилган тажрибаларига караганда, жигар олиб ташлангандан кейин кондаги билирубин микдори камайгандан, бирок операциядан 3-6 соат кейин билирубин хатто ошиб кетган. Операция килинган ит венасига гемолизланган кон юборилганда билирубин анча купайган. Итларнинг жигаридан бошка органлари – кумиги, талоги ва лимфа безларида хам билирубин хосил булади, деган хулоса шу фактлар асосида чикарилган. Ут пигментлари ретикуло-эндотелий системасининг хужайраларида хосил булса керак.
Ретикуло-эндотелий тукимасини организмдан ташкарида ундириб ва унга эритроцитлар кушиб утказилган тажрибалар ретикуло-эндотелий хужайраларида билирубин хосил булишини исбот этади. Айни вактда эритроцитлар парчаланиб, ут пигментлари хосил булади.
Баъзи моддалар гуморал йул билан таъсир этиб, жигар хужайраларида ут хосил булишини кузгайди. Гастрин, дуоденал секретин ва гушт экстрактлари шундай гуморал моддалардан хисобланади. Бу моддаларнинг хаммаси секретор хужайраларга бевосита таъсир этиб, ут-сафро хосил булишини кузгайди.
Ут хосил булишини кузгатувчи гуморал таъсирловчилар орасида утнинг узи алохида урин тутади. Конга ут юборилганда жигар хужайраларнинг секретор иши кучаяди, натижада улар конга киритилганига караганда купрок ут чикаради.

Download 189 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   14




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling