Metall kesuvchi

Metallarni kesib ishlash sohasidagi dastlabki tushunchalar

Mashina va mexanizmlaming ko'pchilik detallari qirindi olish orqali zarur bo‘lgan geometrik shakl, o‘lcham va sirti(yuza)ning tozaligiga erishiladi. Zagotovkadan uning qo'yilma (припуск) deb ataluvchi qismini kesib ishlash uchun zagotovka va kesuvchi asbobga turli hara- katlar uzatiladi. Bu harakatlar asosiy va yordamchi harakatlarga bo‘linib, asosiy harakatning o‘zi bosh (yoki kesish) harakati (v) va surish
harakati (5) ga bo‘linadi.
Har qanday kesish jarayoni uchun kesib ishlash sxemasini tuzish mumkin.
Yo‘nib ishlash sxemasi 2.1-rasmda keltirilgan bo‘lib, unda shartli
ravishda ishlov 0‘tayotgan zagotovka staiiokka o‘matilgan va mahkam- langan. Kesuvchi asbobning

zagotovkaga nisbatan egalla- gan vaziyati hamda ulaiga uza- tilgan harakatlar ko‘rsatilgan. Kesish jarayonida zago- tovkada quyidagi uchta yuza ajratib ko‘rsatiladi:
- ishlov beriladigan yuza (1 ), bu yuza ishlov berish natijasida qisman yoki butun-
1 г v: r ~i

e

Se
ПУ


2.1-rasm. Zagotovkani yo‘nish sxemasi.

9

• 
  ishlov berib ishlangan yuza (3), bu yuza qirindi olish natijasida hosil bo‘ladi;
  
• 
  kesish yuzasi (2 ), bu yuza ishlanayotgan zagotovkada kesuvchi asbobning bosh kesuvchi qirrasi vositasida to‘g‘ridan-to‘g‘ri hosil bo'ladi.
  

Shuningdek erkin va erkin bo'lmagan kesish sxemalarini ko‘rsatish mumkin. Erkin kesish jarayonida faqat birgina bosh kesuvchi qirra qat- nashganda, erkin bo‘lmagan kesish esa bosh kesuvchi qirradan tashqari yordamchi kesuvchi qirra (2.1-rasm, b) ham qatnashganda yoki egri chiziqli kesish qirrasiga ega bo'lgan kesuvchi asbobdan foydalanganda kuzatiladi. Bunday sxemalar bo‘yicha kesish jarayonida hosil bo‘ladigan qirindining kesimi turli ko'rinishga ega bo'ladi:
Detallarnig fazoviy shakli turli geometrik yuzalar birikmasidan iborat bo^£lib, bunday yuzalami shakllantirishda asosan quyidagi to‘rt usuldan foydalaniladi:

1.