Metodologiyasi

1 Лотман Ю.М. Культура и взрыв. — М., 1992.

---

Ye.Topolskiy manbalarni to‘g‘ri va egri manbalarga ajrata- 
di. To‘g‘ri manbalarni tarixchi o‘z ko‘zi bilan kuzatish imkoniga 
egadir (arxeologik yodgorliklar, binolar, ashyolar va boshq.). Egri 
manbalar esa tarixchi tomonidan emas, balki boshqa bir shaxs to ­
monidan kuzatilgan holatlardir. Bunday manbalar qatorida xatlar, 
kundaliklar, yilnomalarni keltirib o‘tish mumkin. A gar axborot in- 
terpritatsiyaga ega bolmasa, unda bu axborot asosiy tayanch ax­
borot hisoblanadi. Tarixchi adabiyotshunosdan farqli ravishda 
dalillarni o‘zicha to‘qib chiqara olmaydi. Dalillar narrativni shakl- 
lantirish uchun xizmat qiladi, bunda tarixchi deduksiyaga murojaat 
qiladi. Bularning barchasi tarixchi tomonidan manbalarga asos­
langan bilimlari va manbalardan tashqari bilimlari orqali nazorat 
qilinadi.
Ye.Topolskiy tarixchining manbalardan tashqari bilimlarini 
asoslab beradi. Gap shundaki, tarixchi tadqiqotga kirishar ekan, 
tadqiq etilayotgan davr va tarixiy voqelik haqida m a’lumotlarga 
ega bo‘ladi, ya’ni bu davr bo‘yicha faktlarga, nazariy bilimlarga 
ega bo‘ladi. Tadqiqot mavzusini tanlagan vaqtdayoq tarixchi shu 
bilimlaridan 
foydalangan 
holda tadqiqot oldiga va manbalardan 
foydalanishdagi 
vazifalarni 
aniqlashda foydalanadi. Ayni vaqtda u 
avvalgi tarixchilar mazkur manbalardan qanchalik darajada foy­
dalangan liklarini ham aniqlaydi. Bu yerda oxirgi natijaning asos- 
langanligi muhimdir.
Manbaning tanlanishi va uning tahlili tarixchining ayni vaqt­
da tadqiq etilayotgan muammo yuzasidan qanchalik bilimga va 
ma’lumotlarga ega ekanligi bilan bogliq. Bunda tarixchining tad­
qiqot jarayonidagi manbadan tashqari bilimlari muhim ahamiyat 
kasb etadi.
Tayanch tushunchalar: 
axborot, manba, yaqqol va yashirin ax­
borot, belgilangan va belgilanmagan axborot, axborotning yeti- 
shish va yetishmasligi, ilk manba, birinchi axborot, asosiy man­
balar, qo‘shimcha manbalar, tarixchining manbalardan tashqari 
bilimi.

---