Metodologiyasi

1 Abu Rayhon Beruniy. Tanlangan asarlar. Hindiston. — Т.: Fan. 1968. 40-b.
105

---

TARIXIY ONG, TARIXIY XOTIRA VA 
TARIXIY MEROS
Xotira. Tarixiy xotira. Tarixiy ong — o ‘tmish haqidagi xotira. 
Tarixiy ong yoki jamiyatning umumiy xotirasi. Tarixiy ongni shakl- 
lantiruvchi omillar. Xalq xotirasi.
Tarix o‘tmish haqida m a’lumot to‘plovchi va saqlovchi xususi- 
yatlarga ega bolgan va uni anglash jarayoni bo‘lib, ajdodlar, in­
son va insoniyatning tarixiy tajribasi haqida mushohada yuritish- 
ni aks ettiruvchi ijtimoiy xotiradir.
Zamonaviy ijtimoiy fanlar sohasida tarixiy xotira tushunchasi 
va tamoyiliga talab kuchayib bormoqda. Tarixiy xotira masalasiga 
nafaqat tarixchilar, balki sotsiologlar, madaniyatshunoslar, yozuv- 
chilar va boshqa soha vakillari ham katta e’tibor qaratmoqdalar 
va unga murojaat qilmoqdalar. Zamonaviy tarix fanida tarixiy 
xotira alohida mavjud tamoyil emas, balki fanlararo yondashuv 
asosida shakllanib borayotgan alohida maxsus fan sohasiga ay- 
lanib bormoqda. Tarixiy xotira nazariyasi faol tarzda rivojlanib 
bormoqda. Ayniqsa, tarix darslarining o‘qitilishi jarayonida tari­
xiy xotira tushunchasining amalda qollanilishiga katta urg‘u be- 
rilmoqda.
Tarixiy xotira nafaqat o‘tmish haqidagi tushunchalardir, balki 
insonning o‘z-o‘zini anglashi jarayonidagi asosiy omildir.
Xotira inson uchun xos bo‘lgan yuksak xususiyatlardan bi­
ri b o lib , o‘z o‘tmishiga (ajdodlar o‘tmishiga) mushohadaviy yon- 
dashish va xulosalar chiqarish orqali o‘zlikni anglash va aniqlash- 
ning asosiy omilidir.
Xotirasidan m ahrum bolgan inson o£zini va o‘zligini anglash 
imkoniyatidan ham mahrum boladi.
Xotira abstrakt bilishdan farqlangan holda, bu bilim inson to ­
monidan kechirilgan va his qilingan bilim bolib, u insonning 
hayotiy tajribasi hisoblanadi1.