Мева кўчатзори

3. Vegetativ yo‘l bilan ko‘paytirish 
Vegetativ yo‘l bilan ko‘paytirish – o‘simlikni uning vegetativ qismlaridan 
(novda, ildiz, kurtak ѐki barg) qayta tiklashdir. Ko‘paytirishning mazkur usuli 
o‘simliklarni uning biror qismidan to‘liq qayta tiklana olish xususiyatiga 
asoslangandir. 
Modomiki, vegetativ yo‘l bilan ko‘paytirishda yangi o‘simlikning qayta 
tiklanishi uchun faqatgina somatik hujayralar ishtirok etar ekan, demak, yangi 
o‘simlik ona o‘simlikdan umuman farqlanmaydi. Biroq unutmaslik lozimki, 
vegetativ yo‘l bilan ko‘paytirishda ham mutatsiya ѐki kurtaklarning variatsiyasi 
natijasida o‘simlik o‘zgarishi (garchi kamdan-kam hollarda yuzaga kelsa ham) 
mumkin. 
Sitrus ekinlarni quydagi har xil vegetativ usullar bilan ko‘paytirish mumkin: 
ѐg‘ochlashgan ѐki yashil qalamchalarini ildiz ottirish, kurtak ѐki qalamcha 
payvand qilish, parxishlash va hokazo). 
Yog‘ochlashgan ѐki yashil qalamchalarini ildiz ottirish sitrus o‘simliklari 
orasida limonda eng yuqori natija beradi. Buning uchun uning o‘tgan yilda 

---

СУБТРОПИК ВА ЦИТРУС МЕВАЧИЛИК 
22 
shakllangan novdalaridan 3-4 ko‘zga ega bo‘lgan qalamchalar 8-10 sm uzunlikda 
tayѐrlab olinadi. 
Qalamchalarni tayѐrlashda pastki kesilma bevosita kurtak ostidan, yuqorigisi 
esa kurtakdan 1 -1,5 sm yuqoridan amalga oshiriladi. Qalamchalarda namlikning 
jadal bug‘latilishiga barham berish uchun ulardagi barglar soni kamaytiriladi ѐki 
barg yaprog‘i o‘rtasidan kesib tashlanadi. 
Qalamchalar 40-50 donadan qilib bog‘lanadi va yaxshi ildiz otishi uchun 
o‘sishni boshqaruvchi modda – IMK ning (indolilmoy kislotasi) ishchi eritmasiga 
2-2,5 sm chuqurlikda 14-16 soat mobaynida solib qo‘yiladi. 
O‘sishni boshqaruvchi modda eritmasida ishlov berilgandan so‘ng ular 
maxsus tayѐrlangan 1:1 nisbatdagi darѐ qumi va chirindi aralashmasidan iborat 
bo‘lgan substratga 4-5 sm chuqurlikda ekiladi. Qalamchalarni ildiz ottirish uchun 
ichki mikroiqlimi boshqariluvchi plѐnkali issiqxonalar talab etiladi, ya’ni ularda 
qalamchalarga davriy ravishda suv tuman ko‘rinishida purkab turiladi. 
Unutmaslik lozimki, qalamchasini ildiz ottirish ayrim sitruslarda (masalan, 
mandarin, apelsin) yaxshi natija bermaydi, ya’ni ular bu holatda ko‘pincha ѐvvoyi 
holatga o‘tib ketadi va kuchli o‘suvchan ham kam mahsuldor bo‘lib qoladi. Shu 
bois bu usul O‘zbekistonda faqatgina limon uchun tavsiya etiladi.