Мева кўчатзори

 

---

СУБТРОПИК ВА ЦИТРУС МЕВАЧИЛИК 
1 
 
MUNDARIJA 
 
I. O‘QUV MATERIALLARI...............................................................2 
II. MUSTAQIL TA’LIM MAShG‘ULOTLARI................................ 
III. GLOSSARIY................................................................................. 
IV. ILOVALAR.................................................................................... 

---

СУБТРОПИК ВА ЦИТРУС МЕВАЧИЛИК 
2 
I. NAZARIY MATERIALLAR 
1-mavzu: Kirish. Subtropik va sitrus mevalarni biologiyasi.
Reja: 
1. Subtropik ekinlarning tabiiy sharoitlari. 
2. sitrus ekinlarning kelib chiqishi va sistematikasi 
3. Subtropik o‘simliklarning biologik xususiyatlari 
 
 
 
 
 
 
 
Tropik mintaqa bilan chegaradosh territoriyalar XIX asr oxiridan boshlab 
subtropik mintaqa deb atala boshlandi. Subtropik mintaqadagi o‘simliklarning 
vegetatsiyasi yil davomida kechadi, ammo issiq va sovuq davrlar bo‘yicha ularning 
tabiati birmuncha farq qiladi. Subtropik mintaqalarda eng sovuq oyda havoning 
kunlik o‘rtacha harorati 0
0
S dan past bo‘lmaydi. Bu joylarda yozda issiqlik tartiboti 
tropik mintaqalarning tartibotidan farq qilmaydi, ammo qishi tropik mintaqalarning 
qishidan farq qiladi. 
Subtropik mintaqalarning asosiy agroiqlim ko‘rsatkichlari quyidagilardan 
iborat: tropik mintaqa chegarasida (25
0
sh.k.) sovuqlar kuzatiladi yoki sovuq urish 
xavfi yuzaga keladi, mo‘tadil iqlim mintaqasi chegarasida esa (43-44
0
sh.k.) eng 
uzun kun 15 soat, eng qisqa kun 9 soatga teng, 10
0
S dan yuqori haroratlar 
yig‘indisi 3000-4000
0
S ni tashkil etadi. 
Subtropik mevalar uchun yil davomida ikki o‘suv davrining mavjud bo‘lishi 
xosdir. Eng sovuq davr havoning o‘rtacha harorati muayyan chegaragacha 
pasaygan paytdan emas, balki sovuqlar yuzaga kela boshlagan davrdan boshlanadi. 
Subtropik mintaqalarda bi-rinchi sovuqlar oktyabr-noyabr oylarida kuzatilishi 
mumkin, ammo bu davrda havoning harorati yetarlicha yuqori bo‘ladi. Bu davrda 
qish sezilmaydi, chunki barcha o‘simliklar hali yashil tusda bo‘ladi. Sovuqlar 
kutilmaganda boshlanadi va birinchi sovuqdan so‘ng yana 1-2 oy mobaynida issiq 
ob-havo qaror topishi mumkin. Biroq sovuqsiz kunlar bu davrga kelib tugaydi. Bu 
paytda sitruslar va paxta hosilini yig‘ib olish tugallanadi. Sovuq ob-havo dekabr-
yanvarda boshlanadi va u mart yoki aprelgacha davom etadi. 
Subtropik hududlarda kuz va bahor go‘yoki qo‘shilib ketadi, barqaror sovuq 
davrli qish esa kuzatilmaydi. Kuzdan bahorgacha davom etadigan nisbatan salqin 
va sovuq urish xavfi kuzatiladigan mazkur davr subtropiklarda qish deb ataladi. 
Subtropiklarda qishda havoning o‘rtacha oylik harorati mo‘-tadil iqlimlarda 
kuzatiladigan darajagacha tushishga ulgurmaydi va bahor boshlanishi bilan (odatda 
fevralda) harorat muntazam ko‘tarila boshlaydi. 
Subtropiklar sovuq urish xavfi kuzatiladigan davrning mavjudiligi va termik 
mavsumiyligi bilan tropiklardan keskin farq qiladi, ya’ni tropiklarda bunday holat