Мева кўчатзори

СУБТРОПИК ВА ЦИТРУС МЕВАЧИЛИК 
8 
vaqt yetishmasligi unda uglevodlar to‘planishining susayishiga olib keladi, bu esa 
uning keyingi rivojlanishiga salbiy ta’sir etadi. 
O‘sishdagi davriylik sitrus ekinlarning asosiy biologik xu-susiyatlaridan biri 
hisoblanadi. Novdalarning vegetatsiya davri-agi faol o‘sishi nisbiy tinim davri 
bilan navbatlashib turadi. Novdalarda o‘suv davrining soni va davomiyligi 
mavsumning meteorologik sharoitlari, sitrus turi, agrotexnika xususiyatlari va 
boshqa qator omillarga bog‘liqdir. Sochi sharoitlarida mandarinda uch tagacha faol 
o‘suv davri kuzatiladi, ammo uchinchisi har yili bo‘lavermaydi, ammo bu holatda 
sovuq tushganda barcha o‘sayotgan novdalar pishishga ulgurmay nobud bo‘ladi. 
Apelsinda ham mazkur sharoitda uchta o‘suv davri kuzatiladi. O‘suv davrining 
boshlanish muddati apreldan avgustgacha. 
O‘suv jarayonlarining o‘ziga xos xususiyatlarini agrotexnikani ishlab chiqishda 
inobatga olish lozim. O‘g‘it berish, sug‘orish va tup-roqqa ishlov berish 
daraxtlarning o‘suv fazalariga bog‘liq bo‘lishi lozim. Faqat shundagina ular 
maksimal samara berishi mumkin. 
O‘suv jarayonlarining sur’ati daraxtlarning meva tugish tabiatiga yuqori 
darajada ta’sir ko‘rsatadi, ya’ni hosil kurtaklarining shakllanishi vegetativ o‘sish 
bilan o‘zaro bog‘langandir. sitrus ekinlarning gullari ularning turi va yilning 
meteorologik sharoitlariga bog‘liq ravishda avvalgi yildagi yozgi o‘suvda yoki 
joriy yildagi bahorgi o‘suvda shakllanadi. Gul kurtaklarining hosil bo‘lish 
mudatlari bo‘yicha turlar orasidagi farq ikki-uch oygacha yetishi mumkin. 
Kurtaklarning differensiatsiyasi muddati bo‘yicha sitruslar 3 guruhga bo‘linadi: 
remontant (limon), ertagi (apelsin) va kechki (mandarin, greypfrut). 
Mo‘tadil mintaqadagi mevali ekinlardan farqli ravishda sitrus ekinlarda hosil 
kurtaklarining differensiatsiyasi juda qisqa vaqtda o‘tishi mumkin.
Apelsinda kurtaklarning shakllanish davomiyligi ob-havo sharoitlariga bog‘liq 
ravishda 13 dan 98 kungacha o‘zgaradi. Issiq va sovuq davrlar navbatlashib 
keluvchi qishda kurtaklar differensiatsiyasining ko‘p karra boshlanishi kuzatiladi. 
Kuchli sovuq (-6-7
0
S gacha) differensiatsiya boshlangan kurtaklarni nobud qiladi, 
bunda zararlanish darajasi ko‘p jihatdan navga bog‘liqdir.
Limonda gul kurtaklar bir yilda ikki martadan ko‘p shakllanadi. Ammo gul 
kurtaklar deyarli doimo (har 3-4 oyda) shakllanadigan navlar ham mavjud. Bunday 
guruh-larda kurtaklarning shakllanish jarayoni differensiatsiya vaqtiga bog‘liq 
bo‘lmagan holda 15-18 kun mobaynida kechadi. Shu bois aksa-riyat limon 
daraxtlarida bir vaqtning o‘zida gulni ham, yetilmagan mevasini ham, pishgan 
mevasini ham ko‘rish mumkin (2-rasm). 

---