Mexanikada saqlanish qonunlari statika va gidrodinamika mexanik tebranishlar va to
Download 1.73 Mb. Pdf ko'rish
|
fizika-10
- Bu sahifa navigatsiya:
- Ishni bajarish tartibi.
|
Masala yechish namunasi
1. Koptok 10 m/s tezlik bilan gorizontga 30° qiyalatib otildi. U qancha balandlikka ko‘tariladi? B e r i l g a n: F o r m u l a s i: Y e c h i l i s h i: υ o = 10 m/s α = 30° g = 9,81m/s 2 ________________ Topish kerak h – ? h max = h max = = 1,27 m. Javobi: 1,27 m. 1. Basketbolchi to‘pni to‘rga tushirish uchun o‘zining bo‘yini hisobga oladimi? 2. Gorizontga qiya otilgan jism havo qarshiligi hisobga olinganda qanday trayektoriya bo‘ylab harakatlanadi? 3. O‘q-yoy otish musobaqasida qatnashayotgan sportchi kamon o‘qini gori- zontga nisbatan qanday burchak ostida otishi kerak? Hovlida yoki vannada vodoprovod kraniga shlang ulab, suvni turli burchak ostida sepib ko‘ring. Natijani tahlil qiling. 22 8- mavzu. LABORATORIYA ISHI: GORIZONTGA QIYA OTILGAN JISM HARAKATINI O‘RGANISH Ishning maqsadi. Jismning uchish uzoqligining otilish burchagiga bog‘liqligini tekshirish. Kerakli asbob va jihozlar. Ballistik to‘pponcha, metall sharcha, o‘lchov lentasi, 2–3 varaq oq va qora qog‘oz (kopirovka). 1.13-rasm. 1 5 2 5 4 3 Ishni bajarish tartibi. 1. Ballistik to‘pponcha labora to riya stoli chetiga o‘rnatiladi (1.13-rasm). 2. Ballistik to‘pponchaning qiya- lik burchagini 30° qilib tutqich ga mah- kamlanadi (Qiyalik burchagi to‘ppon chaga mahkamlangan trans por tir yorda mida aniqlanadi). 3. Tutqich orqaga tortiladi va uni stvol ilgagiga kiritiladi. 4. Metall sharcha stvol ichiga joylashtiriladi. 5. Tutqichni ilgakdan chiqarib yuboriladi va sharchaning tushish joyi aniqlanadi. 6. Tajriba yuqoridagidek kamida 3 marta takrorlanadi. 7. Ballistik to‘pponchaning qiyalik burchagini 45° ga qo‘yib tajribani takrorlanadi. 8. Hisoblangan kattaliklar qiymati quyidagi jadvalga yoziladi. Otilish burchagi Tajriba l, uchish uzoqligi, (m) l o‘rt , (m) ∆l, (m) Δl o‘rt , (m) 30° 1-tajriba 2-tajriba 3-tajriba 45° 1-tajriba 2-tajriba 3-tajriba 23 1. Gorizontga nisbatan qiya otilgan jism harakatining trayekto riyasi qanday bo‘ladi? 2. Gorizontga nisbatan qiya otilgan jismning uchish uzoqligi qanday kattaliklarga bog‘liq? 3. υ 0 boshlang‘ich tezlik bilan burchak ostida otilgan jismning tushayotgan payt dagi tezligi qanday bo‘ladi va gorizont bilan qanday burchak tashkil qiladi? 4. Tajribada olingan natijalarga ko‘ra uchish uzoqligi va uchish vaqtining qiymati otilish burchagiga bog‘liqligini tahlil qiling. 1-mashq 1. Motorli qayiq daryoda manzilga yetib borish uchun 1,8 soat, qaytib kelish uchun esa 2,4 soat vaqt sarfl adi. Agar sol jo‘natilsa, manzilga qancha vaqtda yetib boradi? (Javobi: 14,4 soat). 2. Metrodagi eskalator odamni 30 s da yuqoriga olib chiqadi. Agar odam va eskalator birgalikda harakat qilsa, 10 s da ko‘tariladi. Eskalator tinch tursa odam qancha vaqtda yuqoriga chiqadi? (Javobi: 15 s). 3. Jism 80 m balandlikdan erkin tushmoqda. Tushishning oxirgi sekundidagi ko‘chishni toping. Harakat davomidagi o‘rtacha tezligini aniqlang. Jismning boshlang‘ich tezligini nolga teng deb hisoblang. (Javobi: 35 m, 20 m/s). 4. Agar vertikal yuqoriga otilgan jism yo‘lning oxirgi 1/4 qismini 3 s da bosib o‘tgan bo‘lsa, u qancha vaqt ko‘tarilgan? Uning boshlang‘ich tezligi qanday bo‘lgan? (Javobi: 60 m/s, 6 s). 5. Agar boshlang‘ich tezliksiz erkin tushayotgan jism oxirgi sekundda 75 m yo‘lni o‘tgan bo‘lsa, u qanday balandlikdan tushgan? Harakatning oxiridagi tezligi nimaga teng? (Javobi: 320 m, 80 m/s). 6. Ikki sharcha bir nuqtadan 20 m/s boshlang‘ich tezlik bilan 1 sekund vaqt intervali bilan yuqoriga vertikal otildi. Birinchi sharcha otilgandan qancha vaqt o‘tgach, sharlar uchrashadi? (Javobi: 2,5 s). 7. Maxovik aylanganda gardishidagi nuqtalar tezligi 6 m/s ulardan o‘qqa 1,5 sm yaqin masofada bo‘lgan nuqtalar tezligi esa 5,5 m/s bo‘lsa, maxovikning radiusi qancha? (Javobi: 18 sm). 24 8. Mexanik harakat I g‘ildirakdan II g‘ildirakka tasma orqali uzatiladi. Agar II g‘ildirakning burchak tezligi 100 πs –1 , g‘ildiraklarning radiuslari mos ravishda 30 va 10 sm bo‘lsa, I g‘ildirak minutiga necha marta aylanadi? (Javobi: 300 marta). 9 * . Magnitofon o‘ragichi 4 m/s tezlik bilan 40 s da tasmani o‘rab oldi. Agar o‘ragichning boshlang‘ich radiusi 2 sm, oxirgi radiusi 6 sm bo‘lsa, tasmaning qalinligini aniqlang. (Javobi: 0,063 mm). 10. h balandlikdan 0 boshlang‘ich tezlik bilan gorizontal otilgan jism borib tushgan nuqtasiga aynan tushishi uchun uni h/3 balandlikdan qanday gorizontal tezlik bilan otish kerak? (Javobi: = 0 ). Download 1.73 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|