Mexanizatsiyalash muhandislari instituti

Yer va boshqa tabiiy obyektlarga zarar yetkazilishining oldini olish tamoyiliga 
asoslangan xolda yer huquqining barcha me’yorlari vujudga keladi va amal qiladi. Bu 
tamoyilga ko‘ra yer va unga aloqador bo‘lgan tabiat obyektlari (suv, o‘rmon, yer osti 
boyliklari, o‘simliklar va hayvonot dunyosi)ning tabiiy xususiyatlari yer mulk, egalik, 
foydalanish munosabatlarida bo‘lganida saqlanib qolishi lozim. Yerga nisbatan sodir 
etiladigan har qanday faoliyatda ham unga kimyoviy, biologik, radioaktiv, ekologik 
va boshqa mazmundagi zarar yetkazmasligi kerak. Bu tamoyilning muhim jihati 
shundan iboratki, unga ko‘ra yer huquqi kelib chiqqan zararni bartaraf etishdan ko‘ra, 
uning oldini olishni ustivor deb joriy etadi. 
Yerga bo‘lgan huquqning xilma-xilligi tamoyili O‘zbekiston yer huquqining 
o‘ziga xosligini tavsiflaydigan tamoyil bo‘lib, yerga davlat mulk huquqi mavjudligi 
sharoitida yerni foydalanish jarayoniga tortishning maqbul shakllari joriy etilganligini 
ifodalaydi. Bu tamoyil yer uchastkasidan foydalanish xohishi bo‘lgan yuridik va 
jismoniy shaxslarga keng imkoniyat yaratadi. U yer huquqiy munosabatlarida bozor 
iqtisodiyoti 
qonun 
qoidalarining 
joriy 
etilishiga 
zamin 
yaratadi, 
ularni 
demokratlashtiradi va liberallashtiradi. Bu tamoyilning amal qilishi yerga 

---

23 
uchastkalariga bo‘lgan turli xil huquq egalarining huquq va majburiyatlari tengligini 
ta’minlaydi.
Yer kodeksining 18-moddasida yuridik va jismoniy shaxslarning yer 
uchastkalariga bo‘lgan xususiy mulk huquqi doimiy foydalanishdagi hamda meros 
qilib qoldiriladigan umrbod egalik qilish huquqlari bilan berilgan yerlarda qurilgan 
bino-inshoot va uy-joylar joylashgan yer uchastkalari bilan birga, shuningdek qishloq 
xo‘jaligiga mo‘ljallanmagan yer uchastkalari xususiylashtirilganda qonun hujjatlarida 
belgilangan tartibda vujudga kelishi belgilangan. Bundan tashqari, ushbu moddada 
xorijiy davlatlarning diplomatiya vakolatxonalari va ularga tenglashtirilgan, 
O‘zbekiston Respublikasida akkreditatsiya qilingan xalqaro tashkilotlarning yer 
uchastkalariga 
mulk 
huquqi 
ularga 
o‘zlari vakolatxona binosi sifatida 
foydalanayotgan imorat yoki imoratning qismlari, shu jumladan vakolatxona 
boshlig‘ining qarorgohi ular joylashgan yer uchastkalari bilan birga, shuningdek 
mazkur vakolatxonalarning imoratlarini qurish uchun yer uchastkalari qonun 
hujjatlarida belgilangan tartibda sotib olinganda vujudga kelaishi belgilangan.Chet 
ellik yuridik va jismoniy shaxslarning - diplomatiya korpusi xodimlarining, 
O‘zbekiston Respublikasida akkreditatsiya qilingan matbuot vakillarining, firmalar, 
kompaniyalar va xalqaro tashkilotlar doimiy vakolatxonalari xodimlarining, chet el 
investitsiyasi ishtirokidagi korxonalarda doimiy asosda ishlovchi shaxslarning, 
shuningdek respublikada doimiy istiqomat qiluvchi va yashash uchun guvohnomasi 
bo‘lgan shaxslarning yer uchastkalariga bo‘lgan mulk huquqi ularga uy-joy binolari 
shu binolar joylashgan yer uchastkalari bilan birga qonun hujjatlarida belgilangan 
tartibda sotib olinganda vujudga keladi.