Mexanizatsiyalash muhandislari instituti

4.3§. Xo‘jaliklararo yer tuzishning huquqiy tartibi 
Yer tuzishning amaliyotda eng ko‘p uchraydigan turi xo‘jaliklararo yer 
tuzishdir. Xo‘jaliklararo yer tuzish yer uchastkalarini joylashtirishning qulay va 

---

70 
oqilona tartibini tanlash, ularni yer egalari, yerdan foydalanuvchilar va mulkdorlarga 
ajratib berishda maqsadga muvofiqlikni ta’minlash hamda yer uchastkalariga bo‘lgan 
ma’muriy-hududiy va egalik, foydalanish, mulk huquqini yaxlitlash kabi masalalarni 
hal qilish uchun amalga oshiriladi. 
Xo‘jaliklararo yer tuzish yer egalari, yerdan foydalanuvchilar va 
mulkdorlarning yer uchastkalari joylashishining mukammalligini ta’minlaydi, yer 
egalari, yerdan foydalanuvchilar va yer mulkdorlariga yer bo‘lgan tegishli huquqni 
tasdiqlovchi hujjatlarni tayyorlash uchun asos bo‘ladi. 
Xo‘jaliklararo yer tuzishni ushbu iboraning ma’nosiga qarab, faqat xo‘jalik 
yurituvchi subyektlar, ya’ni xo‘jaliklararo o‘rtasidagi yer tuzish deb, tushunmaslik 
kerak. Zotan, u birgina xo‘jaliklar o‘rtasida emas, balki ovullar, qishloqlar, 
qo‘rg‘onlar, tumanlar, shaharlar va viloyatlar chegaralarini amalda belgilash 
(o‘zgartirish) ishlarini ham o‘z ichiga qamrab oladi. Demak, xo‘jaliklararo yer tuzish 
juda keng ma’nondagi tushuncha hisoblanadi. Yer to'g'risidagi qonun hujjatlariga 
asosan xo‘jaliklararo yer tuzishga quyidagilar kiradi
14
: 
- Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar, Toshkent shahri, tumanlar, 
shaharlar, shaharchalar, qishloqlar (ovullar) chegaralarini belgilash bo‘yicha 
matyeriallarni tayyorlash; 
-yerlarning joylashishidagi noqulayliklarni bartaraf etgan holda yerdan 
foydalanuvchilar, ijarachilarning va mulkdorlarning yangi yer uchastkalarini tashkil 
etish hamda mavjud yer uchastkalarini tartibga solish loyihalarini tuzish; 
-yangi tashkil etilayotgan, qayta tashkil etilayotgan qishloq xo‘jalik korxonalari, 
muassasalari hamda tashkilotlariga yer berish loyihalarini tuzish; 
-yuridik va jismoniy shaxslarga binolar, inshootlar qurish va boshqa ehtiyojlar 
uchun yerlarni berish bo‘yicha matyeriallarni tayyorlash; 
-vakolati doirasida mahalliy davlat hokimiyati organlari tomonidan ajratib 
berilgan yer uchastkalarining chegaralarini joyning o‘zida o‘rnatish va yuridik va 
jismoniy shaxslarga yer uchastkasini topshirish to‘g‘risida dalolatnoma bilan 
rasmiylashtirish; 
14
O‘zbekiston Respublikasining yer kodeksi 12-modda .1998-yil 

---

71 
-muhofaza etiladigan muxandislik kommunikatsiyalari va obyektlari atrofida 
muhofaza tegralarini belgilash. 
-yerlarni qishloq xo‘jaligida sug‘orib foydalanish uchun o‘zlashtirish, qishloq 
xo‘jalik yerlarini yaxshilash, tuproq unumdorligini saqlash va oshirish, buzilgan 
yerlarni rekultivatsiya qilish, tuproqni suv va shamol yeroziyasidan, sellardan, 
ko‘chkilardan, suv bosishdan, zaxlashdan, qaqrab qolishdan, zaranglashishdan, ishlab 
chiqarish chiqindilari, radioaktiv va kimyoviy moddalar bilan ifloslanishdan himoya 
qilish bo‘yicha ishchi loyihalarini ishlab chiqish; 
-barcha yerlarni yo‘qlamadan o‘tkazish hamda foydalanilmayotgan, samarasiz 
foydalanilayotgan yoki belgilangan maqsadda foydalanilmayotgan yerlarni doimiy 
aniqlab borish; 
-yerlarni resurs jihatidan baholash, yerlardan foydalanish va ularni muhofaza 
qilish yuzasidan yer tuzish hujjatlarini ishlab chiqish; 
-yerlarni baholash tadbirlarini o‘tkazish. 
Xo‘jaliklararo yer tuzish tumanb(shahar) ma’muriy hududiy chegarasi 
doirasida yoki bir-birlari bilan o‘zaro bog‘liq qishloq xo‘jaligi korxonalari, 
muassasalari va tashkilotlari guruhlarining o‘rtasida amalga oshiriladi. 
Xo‘jaliklararo yer tuzish loyihalari boshqa ma’muriy-hududiy birliklarni 
qamrab olgan hollarda ma’muriy-hududiy birliklarning chegaralari joyning o‘zida 
o‘rnatish tartibida hal qilinadi. 
Xo‘jaliklararo yer tuzish loyihalari tasdiqlanganidan keyin joyning o‘ziga 
ko‘chirilib, yerdan foydalanuvchilar, ijarachilar va mulkdorlarning yer uchastkalari 
chegaralari belgilangan namunadagi marza belgilari bilan o‘rnatiladi.