Microsoft Word chingiz aytmatov oqkema lotin ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
21
portfeldan sinflarning yarmisida bo‘lishini bola hali bilmasdi. Lekin bu ham baribir uning ko‘nglini 
buzolmaydi, uning portfeli go‘yo boshqacha, alohida portfelday tuyulardi. Xuddi shunday, uning jajji 
hayotida katta voqealar yuz berishi, bir kun kelib, yorug‘ jahonda yolg‘iz o‘zi, faqat mana shu portfel 
bilan qolishini hali bilmasdi. Buning hammasiga uning o‘zi sevgan Shoxdor ona bug‘u haqidagi ertak 
sabab bo‘lishidan bexabar edi... 
Bu oqshom ham o‘sha ertakni yana bir bor eshitgisi keldi. Mo‘min cholning o‘zi bu afsonani sevar, 
go‘yo hammasini o‘z ko‘zi bilan ko‘rganday, xo‘rsinib, yig‘lamsirab, jim qolib va o‘yga tolib hikoya 
qilardi. 
Biroq bola bobosini bezovta qilishga botinmadi. U bobosining ertak aytishga holi yo‘qligini 
sezardi. «Biz undan boshqa safar iltimos qilamiz, - dedi bola portfeliga. - Hozir esa senga Shoxdor ona 
bug‘u haqidagi ertakni xuddi bobomdan eshitganimdek so‘zma-so‘z o‘zim aytib beraman. Shunday 
sekin so‘zlaymanki, boshqa hech kim eshitmaydi, sen esa eshitgin. Men hamma narsani kinodagiday 
so‘zlashni va ko‘rishni sevaman. Mana shunday. Bobom buning hammasi bo‘lgan ish, deydi. Shunday 
bo‘lgan ekan...» 
 
TO‘RTINCHI BOB 
Bu juda qadimda o‘tgan. Zamonlarning zamonida, yer yuzida maysalardan ko‘ra dov-daraxtlar 
ko‘p bo‘lgan, qurg‘oq yerlardan ko‘ra o‘lkamizda obi hayot mo‘l bo‘lgan davrlarda bir qirg‘iz qabilasi 
ulkan va muzday daryo bo‘yida yashardi. Bu daryoni Enasoy deb atashardi. U bu yerlardan uzoqda, 
Sibirdan boshlanadi. U yerlarga ot-da uch yilu uch oyda yetib borish mumkin. Bu daryoni hozir 
Yenisey deyishadi, ilgarilari Enasoy deb yuritishgan. U haqda shunday qo‘shiq ham to‘qilgan: 
Sendan ulkan daryo bormi, Enasoy,
Sendan aziz tuproq bormi, Enasoy.
Sendan chuqur dard ham bormi, Enasoy,
Sendan ozod quchoq bormi, Enasoy. 
Sendan ulkan daryo yo‘qdir, Enasoy,
Sendan aziz tuproq yo‘qdir, Enasoy.
Sendan chuqur dard ham yo‘qdir, Enasoy,
Sendan ozod quchoq yo‘qdir, Enasoy. 
 
Mana shunaqa edi, bu Enasoy daryosi. 
Enasoy bo‘yida turli xil elat yashardi. Ular g‘oyat og‘ir hayot kechirardi, chunki ular bir-birlariga 
doimo adovat ko‘zi bilan qarar edilar. Qirg‘iz qabilasini dushmanlar turli tomondan qurshab olgandi. 
Goh ular, goh bular hujum qilishar, goho qirg‘izlarning o‘zi ham boshqalarga chovut solib, mollarni 
haydab ketishar, uylariga o‘t qo‘yishar, odamlarni o‘ldirishardi. Qulay kelib qolganda bir tomon 
ikkinchi tomon odamlarini o‘ldirib yuborar edi. Zamon shunaqa edi. Odamning odamga ichi 
achimasdi. Odam odamni g‘ajirdi. Shu darajaga borildiki, hech kimning dehqonchilik qilgisi, mol 
boqqisi, ov qilgisi kelmay qoldi. Qaroqchilik bilan kun kechirish oson tuyulardi; qo‘qqisdan bosasan, 
o‘ldirasan, olasan-ketasan. Bir qotillikka qasdma-qasd o‘n qotillik bilan javob berishga harakat 
qilishardi. Shu zaylda kun o‘tgan sayin ko‘proq qon to‘kilardi. Odamlarda aql o‘tmaslashib borardi. 
Dushmanlarni yarashtiradigan, insofga keltiradigan odam yo‘q edi. Dushmanga qiron keltirib, o‘zga 
qabilaning so‘nggi odamigacha qonini oqizgan, molu mulkini qo‘lga kiritgan odam eng aqlli va 
uddaburon sanalardi. 
O‘rmonda bir g‘aroyib qush paydo bo‘lib qoldi. Inson ovoziga o‘xshash ayanchli ovoz bilan tundan 
tonggacha sayrar va yig‘lar, shoxdan shoxga sakrab so‘ylardi; «Katta baxtsizlik bo‘ladi! Katta 
baxtsizlik bo‘ladi». Shunday bo‘ldi ham, o‘sha qora kun keldi. 

---

Chingiz Aytmatov. Oqkema (qissa)