Microsoft Word chingiz aytmatov oqkema lotin ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
17
ko‘chmanchilarning hol-ahvolini so‘raydi va o‘zi biz qanday yashayotganligimizni gapirib beradi. Men 
esa bolalar bilan nimani gaplashishni bilmayman. Keyinchalik biz bekinmachoq, urush-urush o‘ynab 
ketamiz va o‘yinga shunday berilib ketamizki, ketgim kelmay qoladi. Qani endi hamisha yoz bo‘lsa, 
hamisha bolalar bilan o‘tloqda o‘ynab yursang! 
Biz o‘yinga kirishib ketguncha gulxanlar bo‘y cho‘zadi. Gulxanlardan yaylov toza yorishib ketadi, 
deb o‘ylaysizmi, dada? Hamma joy emas. Olovning atrofi yorug‘, undan nari esa avvalgidek qop-
qorong‘i. Biz esa urush-urush o‘ynaymiz, shu qorong‘ilik qo‘ynida yashirinamiz va hujum qilamiz, 
xuddi kinodagidek. Agar sen komandir bo‘lsang, hamma senga itoat qiladi. Komandirlik komandirning 
o‘ziga ham yoqsa kerak. 
Keyin tog‘lar ustiga oy suzib chiqadi. Oy chiqqanda o‘yin yana gashtli bo‘ladi, lekin bobom meni 
olib qaytadi. Biz uyga yaylovdan, butazordan qaytamiz. Qo‘ylar jimgina yotishadi. Yilqilar atrofda 
o‘tlab yuradi. Biz ketayotib kimningdir qo‘shiq aytayotganini eshitamiz. Yosh cho‘pondir, balki 
keksadir. Bobom meni to‘xtatadi: «Quloq sol. Bunday qo‘shiqlarni hamisha eshitavermaysan». Biz 
to‘xtaymiz, qo‘shiqni tinglaymiz. Bobom kuyga mahliyo bo‘lgancha bosh chayqaydi. 
Bobo hikoya qiladi: eski zamonda bir xon boshqa bir xonning qo‘liga asir tushibdi. Xon asir 
tushgan xonga debdi: «Agar istasang - mening qulim bo‘lib tirik qolasan, bo‘lmasa, eng so‘nggi 
tilagingni bajo keltiramanda, keyin o‘ldiraman». Xon o‘ylab turib javob qilibdi: «Qul bo‘lib yashashni 
istamayman. Yaxshisi, meni o‘ldirgin, lekin avval mening vatanimdan birinchi duch kelgan cho‘ponni 
chaqirtirib ber». - «Uni senga nima keragi bor?» - «O‘lim oldidan uning qanday kuylashini 
tinglamoqchiman». Bobom aytadi: ona yurt qo‘shig‘i uchun odamlar jonini beradi. Qanday odamlar 
ekan-a, bir ko‘rsang ularni. Ehtimol, katta shaharlarda yashashar? 
Eshitish yoqimli. Bobom: bular eski qo‘shiq deydi. «Qanday odamlar bo‘lgan-a! - shivirlaydi u. - 
Qanday qo‘shiqlar kuylashgan-a, ey xudoyim-ey...» Negaligini bilmayman-u, bobomga shunday 
rahmim keladi va uni shunchalik yaxshy ko‘rib ketamanki, oxiri yig‘lagim keladi... 
Tong sahardayoq yaylovda hech kim qolmaydi. Qo‘y va yilqilarni yoz bo‘yi boqqani nariga, toqqa 
haydab ketishgan. Ular ortidan izma-iz boshqa kolxozlardan boshqa ko‘chmanchilar kelishadi. 
Kunduzlari to‘xtashmaydi, yonimizdan o‘tib ketishadi. Tunda esa yaylovga qo‘nishadi. Biz yana 
bobom ikkovimiz odamlar bilan uchrashgani boramiz. Bobom odamlar bilan ko‘rishishni juda yaxshi 
ko‘radi. Bu odatni men undan o‘rgandim. Ehtimol, vaqti kelib bir kun yaylovda haqiqiy avliyo bilan 
uchrashib qolarman... 
Qishda O‘razqul amaki bilan Bekey xolam shaharga doktorga qaratgani ketishadi. Balki doktor 
yordam qilar, bir dori bersa-yu, bola tug‘ilib qolsa, deb umid qilishadi. Lekin buvim hamisha, aziz 
joylarga borgan ma’qul, deydi. Bu qaerdadir, tog‘ning ortida, dalalarida paxta o‘sadigan joyda emish. 
Tep-tekis yerda, tog‘ bo‘lishi mumkin bo‘lmagan tekislikda aziz bir tog‘ - Sulaymon tog‘i bor emish. 
Ana shu tog‘ poyiga bir qora qo‘chqor so‘yib, xudoga iltijo qilsa, toqqa chiqib har qadamda xudoga 
sig‘inib, yolvorsa hamda chin ko‘ngiddan so‘rasa, xudoning rahmi kelib, farzand ato etarmish. Bekey 
xolam o‘sha yoqqa, Sulaymon tog‘iga borishga juda intizor. O‘razqul amaki esa unchalik istamaydi. 
Uzoq. Ko‘p pul kerak, deydi. U yoqqa faqat samolyot bilan tog‘dan oshib borish kerak, axir. 
Samolyotgacha ham qancha yurish kerak, bu ham pul... 
Ular shaharga ketishsa biz shumshayib qolamiz. Axir ko‘pchilik emasmiz-da, bor qo‘shnilarimiz - 
Seydahmad, uning xotini Guljamol va ularning kichkinagina qizchasi, xolos. 
Kechqurunlari, ishdan qo‘l bo‘shaganda, bobom menga ertaklar aytib beradi. Bilaman, uydan 
tashqarida zim-ziyo, sovuq tun. Izg‘irin izillab turibdi. Eng ulkan tog‘lar ham bunday tunlarda 
vahimaga tushib bir to‘p bo‘lib to‘planishib, uyimiz oldiga - deraza ostidagi yoruqqa yaqinroq kelib 
olishadi. Menga bu ham qo‘rqinchli, ham sevinchli tuyuladi. Pahlavon bo‘lganimdami, katta po‘stin 
kiyardim-da, tashqariga chiqardim. Men u tog‘larga bor ovoz bilan derdim: «Qo‘rqmang, tog‘lar! Men 
shu yerdaman. Mayli, izg‘irin, qorong‘u zulmat, dovul bo‘lsin, men hech nimadan qo‘rqmayman, 
sizlar ham qo‘rqmanglar. Bir yerga g‘uj bo‘lib to‘planishmasdan joylaringda turaveringlar». 

---

Chingiz Aytmatov. Oqkema (qissa)