Microsoft Word +++Jinoyat huquqi Umum. Rustambayev 2006. doc

Ijtimoiy xavfi katta bo‘lmagan qilmish, deganda qasddan sodir 
etilib, qonunda uch yildan ko‘p bo‘lmagan muddatga ozodlikdan mahrum 
qilish tarzidagi jazo nazarda tutilgan jinoyatlar tushuniladi.
Uncha og‘ir bo‘lmagan jinoyatlarga esa qasddan sodir etilib, 
qonunda uch yildan ortiq, lekin besh yildan ko‘p bo‘lmagan muddatga 
ozodlikdan mahrum qilish tarzidagi jazo nazarda tutilgan jinoyatlar, 
shuningdek, ehtiyotsizlik oqibatida sodir etilib, qonunda besh yildan ko‘p 
bo‘lmagan muddatga ozodlikdan mahrum etish tarzidagi jazo nazarda 
tutilgan jinoyatlar kiradi. Masalan zaruriy mudofaa chegarasidan chetga 
chiqib, qasddan odam o‘ldirish (Jinoyat kodeksi 100-modda), kuchli ruhiy 
xayajonlanish holatida qasddan badanga og‘ir yoki o‘rtacha og‘ir shikast 
yetkazish (Jinoyat kodeksi 106-modda). 
Jinoyat kodeksining 65-67-moddalariga asosan javobgarlikdan ozod 
qilishda jinoyatning tasnifidan tashqari boshqa holatlar, yetkazilgan 
zararning xususiyati, aybdorning shaxsi va ijtimoiy xavflilik darajasi ham 
e’tiborga olinishi lozim, bundan shaxsni jinoiy javobgarlikdan ozod qilish 
maqsadga muvofiqliligi kelib chiqadi. Bunday holatlarga: jinoyat tufayli 
yetkazilgan zararning aniq miqdori va uni qoplanganligi haqidagi rasmiy 
ma’lumotlar, Fuqarolik kodeksida ko‘rsatilgan jismoniy va ma’naviy 
zararning qoplanganligi, jinoiy javobgarlikdan ozod qilish masalasi 
ko‘rilayotgan shaxs haqidagi ma’lumotlar, shuningdek, boshqa 
ma’lumotlar (oilaviy ahvoli, nima bilan shug‘ullanishi va boshqalar) 
kiradi. Jinoyat protsessual qonunchiligida belgilangan dalilar va jinoiy 
javobgarlikdan ozod qilish shartlari aniqlangan bo‘lishi lozim. 
Yuqorida ko‘rsatilgan jinoiy javobgarlikdan ozod qilish turidan farqli 
ravishda, kasaligi tufayli yoki shaxs ijtimoiy xavfliligini yo‘qotganligi,
javobgarlikka tortish muddatining o‘tishi, shuningdek,, amnistiya akti 
bilan javobgarlikdan ozod qilishda sodir etilgan jinoyatning aniq bir turi 

---

402
ko‘rsatilmagan. Bunday ozod qilish ijtimoiy xavfi katta bo‘lmagan yoki 
uncha og‘ir bo‘lmagan jinoyatni sodir etgan shaxs bilan bir qatorda og‘ir 
va o‘ta og‘ir jinoyat sodir etgan shaxslarga nisbatan ham qo‘llaniladi. 
Ikkinchi farqi shundaki, javobgarlikka tortish muddatining o‘tishi 
bilan yoki amnistiya akti asosida jinoiy javobgarlikdan ozod qilish jinoiy 
ishni ko‘rayotgan surishtiruv organlari, prokratura va sud uchun qonunda 
belgilangan holatlar aniqlangan vaqtdan boshlab majburiy hisoblanadi.
Jinoiy javobgarlik va jazodan ozod qilish tushunchasi bir-biridan 
mazmun jihatidan farq qiladi: 
Birinchidan, qo‘llanish asosiga ko‘ra. Jinoiy javobgarlikdan ozod 
qilish umumiy qoida bo‘yicha faqat ijtimoiy xavfi katta bo‘lmagan va 
uncha og‘ir bo‘lmagan jinoyat sodir etgan shaxslarga nisbatan qo‘llanilsa, 
jinoiy jazodan ozod qilishda jinoyatning tasnifi (og‘irlilik darajasi)ga 
qat’iy bog‘liq emas. 
Ikkinchidan, subyektiga ko‘ra,-jinoyat protsessi ishtirokchisi 
tomonidan jinoiy javobgarlikdan gumon qilinuvchi, ayblanuvchi va 
sudlanuvchi ozod qilinishi mumkin. Jinoiy jazodan esa faqat mahkum 
shuningdek,, sud hukmi e’lon qilingan shaxs ozod qilinishi mumkin.
Jinoiy javobgarlikdan shaxs nafaqat sud tomonidan, balki,