Microsoft Word Кобилов. Иктисод назарияси. Дарслик лот doc

Fiskal siyosat. Bu davlatning soliq-budjet siyosatidir, unga binoan 
soliqlar belgilanadi, budjet mablag‘lari aniq maqsadlar yo‘lida ishlatiladi. 
Soliq siyosati soliqlar vositasida budjetga pul to‘plashga qaratiladi. Unga 
binoan soliq turlari aniqlanadi, soliq stavkalari, soliq solinadigan 
obyektlar, soliq imtiyozlari, soliq undirish tartibi belgilanadi. Soliqlar 
davlatning iqtisodiyotga ta’sir etishida qo‘llaniladigan asosiy vositadir. 
Soliq tizimi nafaqat soliqlarni undirish, balki rag‘batlantirish xususiyatiga 
ega bo‘lishi lozim. 
Iqtisodiyotni rag‘batlantirish zarur bo‘lganda, soliqlardan imtiyozlar 
beriladi. Bunda soliq kamaytiriladi, soliqni undirish muhlati cho‘ziladi 
yoki umuman soliq undirilmaydi. Natijada firmalarga tegadigan foyda 
ko‘payadi, ular foydani reinvestitsiya qiladi, ya’ni qaytadan ishlab 
chiqarishni o‘stirishga yuboradi. Ishlab chiqarishni rag‘batlantirish 
maqsadida O‘zbekistonda foydadan to‘lanadigan soliq stavkasi 2004-
yildan boshlab muntazam tushirilib borilmoqda. Ishlab chiqarish qizib 
ketganda, uning o‘sishini sekinlashtirish zarur bo‘lsa, soliqlar oshiriladi. 
Bu usul kapitalning eski tarmoqlardan chiqib, yangi istiqbolli tarmoqlarga 
ko‘chib o‘tishiga ham yordam beradi, chunki eski joydagi yuqori soliq 
xarajatni oshirib, foydani kamaytirib yuboradi, yangi joydagi soliqning 
kamligi foydani oshiradi. 

---

 567
Fiskal siyosatda iqtisodiyotni barqarorlashtirish va o‘stirish uchun 
ikki xil yo‘ldan boriladi: 
1) ilgari kiritilgan va hozir amalda bo‘lgan iqtisodiy stabilizatorlarni 
– vositalarni qo‘llashni davom ettirish. Davlat qonun yo‘li bilan shunday 
tartibni o‘rnatadiki, unga binoan moliya normativlari (me’yorlari) joriy 
etiladi. Bular sharoit o‘zgarishiga qarab, to‘g‘ridan-to‘g‘ri amal 
qilaveradi. Bular jumlasiga soliq stavkalarini, ishsizlik nafaqasi miqdori, 
daromadlarning inflatsiyaga qarab indeksatsiya qilinishi, ijtimoiy yordam 
ko‘rsatish normativlarini kiritish mumkin. Masalan, daromad solig‘i 
daromad miqdoriga nisbatan 15 foiz qilib belgilansa, daromad ko‘payishi 
bilan uning miqdori ham to‘g‘ridan-to‘g‘ri oshadi. Daromadlarni 80 foiz 
indeksatsiyalash tartibi o‘rnatilgan bo‘lsa, narx oshgan taqdirda, shu 80
foiz darajada daromad ham ko‘paytiriladi; 
2) sharoitga qarab yangi normativlarni kiritish yo‘lidan borish, bu