Microsoft Word Материал резина lotin
Download 1.72 Mb. Pdf ko'rish
|
Материал резина lotin 02.03.2021
|
Uretanli kauchuklar. Uretan kauchuklarni oxirida diizotsianatli gidroksil
gurux saqlovchi oddiy va murakkab poliefirlarni o‘zaro ta’sirlashuvining oddiy yo‘li bilan olinadi («M» ko‘rsatkichlari 1000 dan 5000 gacha teng bulgan). Uretanli kauchukning xususiyati dastlabki materiallarning tuzilishi va xususiyatiga bog‘lik. Uretanli kauchuklarni olishning asosiy kimyoviy reaksiyasi, bu yuqori tezligda boruvchi gidroksilli va izotsianatli guruxlarning ta’sirlashuvidir: Oxirida gidroksil gruppali murakkab poliefirlar ikki asosli kislotalar (adipinli) va glikollarning (etilenglikoli, polipropilen-glikoli va aralashmalri) polikondensatlarini oladi, glikolni ortig‘i bilan. Bu engil suzuvchi kattik yoki suyuk moddalar bo‘lib, 75 о С da qovushqokqligi 400 – 1200 mPaˑs. Oddiy poliefirlardan uretanli kauchuk ishlab chikarishda asosan propilen oksidi va tetragidrofuran oksidlari ishlatiladi. Ularning asosiy xom ashyosi: propilen oksidi va tetragidrofuran Bu suyukliklarni qovushqoqligi 25 o С da 300-500 mPaˑs SHu bilan birga diizotsianatlar ham eng ko‘p qo‘llaniladi: 84 Urentanli elastomerlarni sintez kilish yo‘li bir bosqichli va ikki bosqichli bo‘lishi mumkin. Ikki bosqichli sintez qilish keng qo‘llaniladi. Shuning uchun bu sintezning birinchi bosqichida diizotsianatning molyar nisbati: oligoefir kichik 2 bo‘lganda xosil buladi, past molekulyarli polimerlar va yukori reaksiyaga qodir izotsianatli guruxlar, ya’ni prepolimerlar (yoki fropolimerlar) hosil bo‘ladi: Murakkab efirlardan olingan bunday polimerlar saqlashga barqaror emas, shuning uchun ularni tez vulkanizatsiyalash kerak (tikilish). Ammo ularga shu agentlar qo‘shib muvozanatga keltirish mumkin. Oddiy poliefirlarga asoslangan prepolimerlar saqlanishga ancha barqarordir. Prepolimerlarni nisbatan kuchsiz bo‘lgan uchun ularni buyum ishlab chiqarayotgan shirkatlardan olish kulaydir. Prepolimerlardan quyish yo‘li bilan rezina buyumlar olish mumkin. Ularni sintezning ikkinchi bosqichida pastmolekulyarli triollar qo‘shib qotirish mumkin (masalan glitserin, trimetilolpropan va boshqalar) yoki prepolimerni diizotsianati 85 tarkibida diaminlarni ko‘pligi hisobiga. Prepolimerga triol qo‘shilgandan keyin zanjirni uzayishi va fazoviy struktur tuzilishi hosil bo‘ladi: Prepolimerni diaminlar ta’sirida qotish jarayoni ikki bosqichda boradi: dastlab mochevin bog‘lar hosil bo‘lishi bilan zanjir uzayadi: Diizotsianatni ko‘pligi hisobiga (yoki diamin etishmasligi) biuretli tarmoqli bog‘lar yuzaga keladi; Prepolimerlarni kotirishga eng keng tarqalgan diamin bu 3,3-dixlor-4,4- diaminodifenilmetan: Bir boskichli usulda sistemadagi xamma komponentlarni bir vaqtda aralishtirishdan iborat (poliefir, diizotsianat va qotiruvchi), natijada ular qotadi. Uretanli kauchukni vulkanizatlarinig xususiyatlariga tabiat bilan ishlatilayotgan poliefirlarni «M» ko‘rsatkichlari, diizotsianatlar va strukturlovchi agentlarning tabiati, vulkanizatlarning olinish sharti va ko‘pgina boshqa faktorlar ta’sir qiladi. Ikki bosqich yo‘li bilan olingan vulkanizatlar yaxshiroq xususiyatga 86 ega. To‘ldiruvchilar uretanli kauchuklarda yomon dispergatsiyalanadi, qotish jarayonini buzadi va rezinani bakuvvatlik xususiyatini buzadi, shuning uchun quyma poliuretanli buyum ishlab chikarishda ular ishlatilmaydi. Molekulyar zanjirlarni katta doimiyligi, uretanli kauchuklarni kristallanishga moyilliga bilan izohlanadi, molekulyar zanjirlarni tarkibidagi elementlarni yuqori kubli bo‘lishi, o‘zaro yuqori molekulalararo bog‘likligi bilan izohanadi. Oddiy poliefirlarga asoslangan poliuretanlar kristallanishga moyilligi kam. Uretanli kauchuklarni erishi strukturasiga bog‘lik bo‘lib, 20 dan 25 (MDj/m 3 ) 1/2 gacha o‘zgarib turadi. Poliuretanlar uglevodorodli erituvchilar ta’sirigi ancha barkaror, ammo ko‘pgina qutbli erituvchilarda bo‘kadi (dioksanda, atsetonda, dimetilformamidda va x.k.). Uretanli kauchuklarni vulkanlovchilari normal haroratda yuqori barqarorligi bilan ajralib turadi. Kuyida quyma uretanli kauchuklar asosidagi rezinalarni xususiyatlari keltirilgan: SKU-6 – murakkab poluefir va toluilendiizotsianatli, pastmolekulyarli diol va triollar asosida olingan. SKU-7 - murakkab poliefir va toluilendiizotsianatli, diamin bilan choklangan, SKU-PFL - oddiy poliefir va toluilendiizotsianatli. 2.6.1-jadval № Ko‘rsatgichlar SKU-6 SKU-7 SKU-PFL 1 Zichligi, kg/m 3 1210 1250 1200 2 Murtlik temperaturasi (xrupkosti) о С -35 -30 -75 3 CHo‘zilganda chidamliligi, MPa 40 50-60 40-50 4 uzayishda quvvatlanish 300%, MPa 4 10 30 5 Nisbatan uzayish, % 450 550 450 6 Qoldikli uzayish, % 2 2 10 7 Parchalanishga (razdiru) karshiligi, kN/m 30 60 100 8 Qattiklik TM-2 buyicha 60 85 96 9 Sakrash buyicha elastigligi, % 30 37 38 10 Ishkalanish, m 3 /TDj (mm 3 /kDj) 14 14 14 11 da gidrolitik barqarorlik 12 CHidamlilikga 50% ga tushirish, sutka. 3-5 3-5 20-30 87 Prepolimerlarni diaminlar bilan qotirish orqali olingan vulkanlovchilar, ancha yuqori qattiqlik bilan xarakterlanadi. Polimerlarni ko‘rsatkichlari bilan solishtirganda, uzunlashgandagi quvvatlanish va parchalanish qarshiligi, triollar bilan kotgan, bularni xammasini uretanli bilan solishtirganda mochevinli va biuretli guruhlarning molekulalararo katta bog‘likligi bilan izohlanadi. Poliuretan vulkanlovchilarning yana bir mhim jihati uning emirilishga chidamliligi. Barcha ma’lum kauchuklar asosida rezinalardan ustunroq. Me’yorni yo‘kligi issiqlikda qarishinia yuqori qarishiligini aniqlab beradi. Uretanli kauchuklar asosidagi rezinalarning kamchiligiga ularni girolizga moyilligi, suv bug‘i va issiq suv ta’sirida parchalanishi, ko‘p martalik deformatsiyadan keyin yuqori issiqlik hosil bo‘lishi, issiqlikka chidamliligi nisbatan past, sovuqka chidamliligi kam (murakkab efirli poliuretalar asosidagi rezinalar) va boshqa kauchuklar bilan vulkanlanmasligi kiradi. Qimmatbaho komleksli xususiyatlarni borligi: yuqori chidamlilik, qattiqlik, ishqalanishga qarshilik, zarbalarga chidamlilik, moy va bezinga chidamlilik, issiqlikda qarishga (emirilishga) chidamliligi va yuqori bosim ishlatmasdan engil kayta ishlash imkoniyati. Bular quyma uretanli kauchuklarni ishlatilish sohalarini yanada kengaytirib beradi. Ularni sanoat trasportlarini shinalarini ishlab chikarishda, beton aralashtirgichlarga filtr yasashda (ishqalanishga qarshi talablar katta), sanoat bosmaxonalarini valiklarini va lok-bo‘yoq valiklarini yasashda, mashinasozlik va h.k. ishlatiladi. Uretanli kauchuklar asosidagi rezinalar qimmatbaxo komplektli xususiyatga ega, ammo ular asosida buyumlar olish uchun maxsus quyuv uskunalari ishlatish mumkin xolos. Uretanli kauchuklarni oddiy rezina sanoatida uskunalarda kayta ishlash uchun valslonuvchi poliuretanlar sintezlangan. Kuyimolekulyar diollar bilan asosida, oxirgi guruhida izotsianatli yukori va oddiy efirli prepolimerlarni qotirish orqali sintez qilinadi. Bunda –NCO va – OH guruxlar bog‘likligi 1 ga yaqin bo‘lishi kerak. Shunda rezina sanoatida oddiy yo‘l bilan kayta ishlanadigan chiziqli choklanmagan polimerlar hosil bo‘ladi. Ularni oltingugurt bilan vulkanlash 88 mumkin bo‘lishi uchun, polimer zanjiriga qo‘shbog‘lar kiritiladi. Zanjirni uzaytirish uchun chegaralanmagan diol ishlatiladi, masalan α-monoallili glitserin efiri. MDX davlatlari sanoat masshtabida asosida murakkab poliefirlar SKU-8 va SKU-8PG li chegarali uretanli kauchuklar hamda murakkab poliefirlar SKU-50 va oddiy poliefirlar SKU-PF li uretanli kauchuklar ishlab chikarishadi. Chegarali uretanli kauchuklarni vulkanlashni diizotsianatlar (odatda dimer toluilendiizotsianat ishlatiladi) va peroksidlar yordamida amalga oshirish mumkin, chegaralanmaganini vulkanlashda yana oltingugurt va vulkanlashni organik tezlatuvchilaridan foydalanish mumkin. Valslanovchi poliuretanli rezinalarni chidamlilik xususiyatini oshirishda, asosan peroksid va oltingugurt bilan vulkanlanuvchilarni rezina korishmalariga kuchaytiruvchi to‘ldiruvchilarni qo‘shiladi. Masalan, texnik uglerod, kalloid kremniy kislotasi. Oddiy poliefirlar asosida olingan uretanli kauchuklarda to‘ldiruvchilarni kuchaytiruvchi xossalari yaqqol namoyon bo‘ladi. 2.6.2-Jadvalda valslanovchi poliuretanli rezina korishmalarini retsepturasi ko‘rsatilgan № Retseptura 1 2 3 4 1 SKU-8 100 - - - 2 SKU-8PG - 100 - - 3 SKU-50 - - 100 - 4 SKU-PF - - - 100 5 Oltingugurt - - - 1,5 6 Toluilendiizotsienat dimeri 12 - - - 7 Trietanolamin 0,5-1 - - - 8 Dikumil perekisi - 5 - - 9 Dibenztiazolildisulfid - - 4 3 10 Merkaptobenztiazol - - 2 1 11 Rux-xinolinli kompleks - - 0,7 0,4 12 Rux oksidi - - - 5 89 13 Stearinli kislota 0,5 0,5 - - 14 Kadmiy stearat - - 1 - 15 Tuxnik uglerod - - - - 16 PM-15 50 40 - - 17 PM-70 - - - 30 18 DG-100 - - 40 - Download 1.72 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|