Microsoft Word mvmao uzk doc

 

---

152
Мотивациянинг иқтисодий ва ноиқтисодий омиллари 
Иқтисодий 
мотивлар 
Ноиқтисодий (ташкилий ва маънавий) омиллар
Мақсадли 
мотивлар 
Меҳнатни 
бойитиш 
мотивлари 
Дахлдорликни 
ошириш омиллари. 
1 2 3 
4 
• иш ҳақи
• тадбиркор 
лик фойдаси 
• турли им- 
тиёз ва муко-
фотлар бериш 
ёки
• жарима
• мукофот-
дан 
маҳрум 
этиш ва ҳ.к. 
• ходимлар ол-
дига улар фаол-
иятини 
юксал-
тирувчи аниқ ва 
равшан мақсад-
ларни қўйиш
• ходимларнинг 
иш 
фаолияти 
доирасини 
кен-
гайтириш 
• ходимлар меҳ-
натини бойитиш; 
• мураккаб иш 
бериш; 
• янада юқори-
роқ 
босқичдаги 
иш бериш ва ҳ.к. 
• Социал 
масала-
ларни ечишда хо-
димларга ҳал қил-
увчи овоз бериш 
• қарорларни қабул 
қилишда ходимлар-
ни жалб қилиш 
• ходимларга масъ-
улият юклаш ва ва-
колат бериш ва ҳ.к. 
Мотивация-бу фақат мукофотларни тарқатиш эмас. Ўз хизмат 
вазифаларини бажара олмаган ёки меҳнат интизомини бузган ходимларни 
адолатли жазолаш ҳам уларни ўз фаолиятларини яхшилашга ундайди. 
Қўйида немис олимлари В. Зигерт ва Л. Лангларнинг меҳнатни ташкил 
қилиш ва уни мотивлаштириш бўйича таклифларини келтирамиз: 
• ҳар бир ҳаракат, айниқса мазкур ҳаракатни бажарилишини талаб 
қилувчининг ҳаракати обдон ўйланган бўлиши керак; 
• кишилар меҳнатидан завқ олиши керак, иши учун жавоб бериши лозим, 
натижа учун бирга кураши даркор; 
• ҳар бир киши ўз иш жойида ўзини нимага қодир эканлигини кўрсатгиси 
келади; 
• кишиларнинг ўз ишларини такомиллаштириш тўғрисидаги фикрларини 
билиш лозим; 
• кишиларни ўзлигини англашга имкон бериш керак; 
• мақсадга эришишга ўз дахлдорлилигини ҳис этган ходим янада кўпроқ 
куч билан ишлашга, ўзини кўрсатишга ҳаракат қилади; 
• яхши ишлайдиган кишилар ҳам моддий ҳам маънавий томондан тан 
олинишига ҳақлидирлар; 
• ҳар бир ходимга барча ахборотларга кира олиш ҳуқуқи бўлиши керак, 
бунинг устига тез бўлиши муҳимдир; 
• ходимларнинг иш фаолияти йўналишини ўзгартириш тўғрисидаги қарор 
уларнинг иштрокида, уларнинг тажрибаси, билимига асосланган ҳолда 
қабул қилиниши керак; 
• ўз ўзини назорат бўлиши керак; 
• иш жараёнида ходимлар янги билимларни ола олиши лозим;

---

153
• ходимлардан сувини сиқиб чиқариш эмас, балки уларнинг 
ташаббусларини қўллаб қувватлаш даркор; 
• ходимлар ўз меҳнатларининг сифати тўғрисида ахборотга эга бўлишлари 
лозим; 
• ҳар бир ходим ўз ўзига имконият борича хўжайин, бошлиқ бўлиши керак: 
• ҳар бир киши муваффақиятга интилади.