Microsoft Word omk leksiya jiynaq

Somatik gibridizatsiya - ósimliklerdi gibridini jaratıwdıń jańa metodı bolıp, 
bunda gibridlanayotgan kletkalar retinde gametalar (reproduktivlik kletkalar ) 

---

emes, bálki protoplastlar alınatuǵın ósimlik denesiniń kletkaları (somatik) 
qatnasadı. Protoplastlarni qosıw menen kletka genomidan tısqarı 2 túrli 
tsitoplazmalar 
da 
qosıladı. 
Kóplegen 
jaǵdaylarda 
joqarı 
ósimliklerdi 
protoplastlarini qosıw 
Súwret. ın vitro tájiriybelerinde pal'mani (Elaeisguineensis) klonlash. Pal'maning 
jas japıraqları bóleklerinen kalluslar alınıp ekmaga eqiladi. Ekinshi ortalıqta olar 
kópayadi hám úshinshi ortalıqta kalluslar embrioidlar payda etedi. Bunday somatik 
embrionegenezdan keyin embriodlar rawajlanıp, olardan aldın klaster, keyin jas 
náller unadi. 
Protoplastlarni qosılıwı. 
Kartofel' bargidan alınǵan al'yubinos protoplast hám tóbeat bargining saw 

---

protoplasti qosılǵan. Bunnan maqset tóbeat genleriniń keselliklerge shıdamlı 
genomlarini kartofel genomiga kirgiziw bolıp tabıladı. 
nátiyjesinde yamasa gibrid yamasa tsibrid payda boladı. Tsibrid ósimlikte eki 
ósimliktiń tsitoplazmasi, yadro bolsa tek birewiniki boladı. 
Geterologik protoplastlarni qosayotganda sáykes keletuǵın markerdi tańlaw 
kerek. Bunday marker retinde plastidalar yamasa xloroplastlar bolıwı múmkin. 
Plastidalardan tısqarı bioximiyalıq yamasa genetikalıq markerler: mısalı, 
izoenzimli quram, nuklein kislotalardıń qásiyetleri, málim bir elementlarǵa 
shıdamlılıq hám xromosomalaryoki kletka kariotiplari sanıham bolıwı múmkin. 
Protoplastlar labil' strukturalar bolǵanı ushın somatik gibridizatsiyalash jolı menen 
kletkaǵa biygana materiallardı, hám de olarǵa izolirlangan DNK yamasa basqa 
kletkalardıń organellarini kirgiziw múmkin. Házirde yadro, xloroplastlar 
transplantatsiya etilgen. 
Súwret. Japıraq protoplastinan (1) alınǵan kallusdan (2) kartofeldiń 
regeneratsiyalanıwı (3-5) 
Ósimlik 
va 
haywankletkası 
kul'turalarini 
óstiriw 
texnologiyalari. 
Biotexnologik maqsetler ushın organizmlerdiń jabılasına kul'turasin alıw 
texnologiyaları bakteriyalar, uyıtqılar hám mitselial zamarıqlar ushın islep 
shıǵılǵan bolıp tabıladı. Jaqın waqıtlarǵa kelip ósimlik hám haywan hujayrlari 
kul'turasini jaratıw boyınsha jumıslar baslandı. Ósimlik kletkaların kul'turasi alıw 
texnikası járdeminde kóplegen mámleketlerde málim bir ósimliklerdi ushın egiw 

---

materialı 
bolıp 
kelip 
atır. 
Usı 
metodlar 
organogenez 
hám 
nállerdi 
amplifikatsiyalash, keyininen olardı topıraqqa egiw boyınsha etilgen jumıslar 
nátiyjesinde rawajlanıwlashtirilmoqda. Lekin, kóplegen ósimlikler kletkalarınıń 
suspenzion kul'turalarini pútin ósimlikke tán bolǵan ónimlerdi alıw (nikotin, 
alkaloid, jeńsheń) maqsetinde egiw keń kólemde islep shıǵılǵan hám ol qollanıp 
kelinip atır. Digitalis, yasmin, jalpız, kodein sıyaqlı qımbat bahalı preparatlarni 
islep shıǵarıw nátiyjeli esaplanadı. Ósimlik kletkaları suyıq mudami aralastırılǵan 
ortalıqta kul'turasini alıwda isletiletuǵın fermentatsion metodlar mikrobiologiya 
texnologiyasına xos bolıp tabıladı. Ósimlik kletkaları bakteriyalarǵa salıstırǵanda 
aste ósiwine qaramay, olardıń xarakteristikasi bir-birine jaqın bolıp tabıladı. 
Soǵan qaramay, zárúrli organikalıq birikpelerdi tek ósimlik yamasa haywan 
kletkaları sintezlaydi. Bul bolsa óz gezeginde jańa texnologiyalardı jaratıwdı talap 
etedi. 
Haywan kletkaları yamasa suspenziya kórinisinde yamasa qattı substratga 
biriktirilgen halda óstiriladi. Bunday kletkalar, mısalı, HeLa (insan ósmasi kletkası 
) eki jaǵdayda da ósiwi múmkin; limfoblastom kletkalar suspenzion kul'turada, 
normal diploid kletkalar bolsa qattı substratga biriktirilgen halda ósedi. 
Aqırǵı payıtlarda kletka artıwın qadaǵalaw etiwshi sistemalar «buxta» 
kórinisinde oralǵan, gazdı ótkezgish teflon trubkalarga tiykarlanǵan. Bunday 
sharayatlarda kóplegen kletkalardı kul'turasini alıw múmkin. Taǵı bir nátiyjeli 
metod, 
bul 
kletkalardıń 
onsha 
úlken 
bolmaǵan 
marjanlar 
(sharikler, 
mikrotashuvchilar) ga biriktirilishiga tiykarlanǵan usıl bolıp tabıladı. Sharikler 
sefadeksdan yasalib, maydanı 7 sm2/mg bolıwı múmkin. Sharikler suspenzion 
jaǵdayda suza aladı hám olarda túrli tipdagi kletkalar ósiwi múmkin. Bul usıl 
járdeminde insan interferoni alınıp atır. 
Qadaǵalaw sorawları? 
1. Kallus kletkaları kul'turalarini alıw? 
2. Protoplastlarni ajıratıp alıw? 
3. Protoplastlar kul'turasini alıw?