Mikrobiologiya va
Download 1.89 Mb.
|
Mikrobiologiya va immunologiya. S. Kurbanovа
|
D issim tty ats'vy а-'^ап\\ огф
U; Ч 4 еПуд I , 1 ill Ketak bo'lgan energiya ajratib chiqaradi. Wf)}jJ}/0 №y}a%i 0‘ziashtirn.r.o^ /u тЬ0,. -Wrasi ovlashtГ • energ,ya aJratib chiqaradi. (Uy! Щ&' tiSfevQdlBf ,,/• lau^an (ham qiladigan) asosiy И,^telllinlar va h i IlllH)l\lsloUlbr. yog kislotalari. mineral 0 Л e/emenfi, 0si4d'a|' kiradi. Bakteriyalar hayotida kerak- Mlkroeienipnti. ..J * Widagilar kiradi: S, N. 0,N.P. S. K. Ca,Mg.Fe. Mil jVIp, /.II. si. So. K\. VfU V, Cl Na. Se Si. Wo va li I - boshqalai bu mikroelementlar kofermentlar sintezi uchun bakteri\ alarga kerak. Oziqlanish tiplari. Bakieriyalarning oziqlanish tiplari uglerod bilan azotni liazm qilish xarakteriga qarab belgilanadi. Uglerodni hazm qilinishiga qarab: Autotrofiar-(grekcha autos-o'zim. /wy?/?t?-oziqlanish). Avtotrof bakteriyalar uglerod manbai qilib noorganik-SO, dan foydalaniladi va ular oddiy moddalardan murakkab birikmalarni sintezlab oladi. Ular o'zlarining o'sishi uchun NaCl. K.HPO,. FeCL. MgS04. (NH,), SO( larni oziq muhitga kiritish kerak. Geterotroflar— (grekcha heteros-boshqa, / / Gipotrof—bular o'zlarining metabolitik aktivligini yo'qotgan mikroorganizmlar bo*lib, bu bakteriyalar o'zlarining hayot faoliyatlarini hujayra tuzilishini yoki hujayra metabolitlarini qayta tiklash bilan ta'minlaydi. Geterotoflar 2 guruhga bo'linadi: 1. Saprofitlar. 2. Parazitlar. Saprofitlar (grekcha sapros—chirigan. jy/n-Yow—o'simlik) —tayyor organik birikmalarni o'lik organizmdan oladi (chiritish bakteriyalari). Parazitlar (grekcha parasifos—boshqa organizm hisobiga yashovchi) —odam, xayvon va o'simlik tirik hujayrasining organik moddalari hisobiga yashaydi va ko'pavadi. Masalan. viruslar. rikketsiyalar. Auksotroflar. O'zlarining rivojlanishi uchun o'sish omillari talab qiluvchi bakteriyalardir. Bunday bakteriyalar o'zlarining o'sishi uchun kerakli bo'lgan komponentlarini o'zlari sintezlav olmaydi. Prototroflar—ma'lum bir o'sish omiliga muxtoj bo'lmagan bakteriyalardir. Prototroflar о‘ziga kerakli bo’lgan organik birikmalarni (uglevod- lar, aminokislotalar va boshqalar) glyukoza va amnion tuzlaridan sintezlay oladi. Azot hazm qilishga qarab mikroorganizmlar 2 guruhga bo'linadi: A m i n о a v t о tro ii ar. 2. Aminogeterotroflar. Aminoavtotroflar—hujayra oqsilining sintezi uchun havodagi molekul- yar azotdan foydalaniladi yoki ammoniy tuzlaridan oladi. Aminogeterotroflar-azotni organik birikmalardan: aminokislotalar- dan. murakkab oqsillardan oladi. 73
Fototroflar—biosintez reaksiyalari uchun quvosh nuridan eneruiva oladi. Xemotroflar-neorganik moddalarning oksidlanishi va or«anik mod- dalardan energiya oladi. Hozirgi vaqtda mikroorganizmlarniniToziqlanish tiplarining xarakteristikasiga qarab. yangi terminologiya kiritiiuan- Geterotroflar—orgaiTotro/iar deb ataladi. Avtotrof\ar-litof?-o/lar deb ataladi. Litos - grekcha - tosh - bular mineral oziq muhitlarda o'sadi. Mikroorganizmlarning boshqa огцапооеЫаг' Hva O. manbayi suv hisoblanadi. Bakteriya hujayrasiga oziq moddalar faqat erigan holda kiradi. Oziq moddalarning transporti (tashilishi) Oziq moddalar mikrob hujayrasining sitoplazmasiga faqat kichki molekula holida va erigan hold a kirishi mumkin. Murakkab огцаЫк moddalar (oqsillar, polisaxaridlar) mikrob hujayrasidan chiqqJn ferment lar ta’sirida ishlatishga moslashadi. Oziq moddalarniny kirishi va chiclb ketish jarayonlari bakteriya hujayrasining sitoplazmatik^membranasbm' - li boradi. Ular hujayra ichiga bir nechayo’llar bilan kiradi- £ ^ ,C^l~ Passiv diffuziya-bunda oziq muhit bilan mikrob hujayrasi o’rtasi :1a gi osmotik bosim va moddalar konsentratsiyasi tennlashaHi -i \ f . ... jj • i ♦ ♦. • • . 'fe*cibnaai \oki mikrob hujayrasidagi moddaning konsentratsiyasidan yuqori bo’ladi Yengillasligan diffuziya-bunda asosan permeazalar vordamida boladi. Bu ferment bo'lib. hujayraning sitoplazmatik membranasida ' lashgan. spetsifik xususiyatga ega, energiyasiz o’tadi. 1 S ^ ~ Aktiv transport. Bu ham permeaza fermenti yordamida Iek‘ ergiya sarflaydi. Kimyoviy guruhlar translokatsiyasi-bunda ba’zi kimv ' dalar radikallar holida o’tadi. Mikrob hujayrasidan nwWni '• °V1>, Ш°, . • i -i «aiucin inociaalarnim! chio sh r:™ fermemi -htirokida kechadi.' ninfkSl Ш'''- °‘sish de8anda mikl°b hujayrasi- ng kattalaslmhl va yel./tshini tushuniladi. Mikroorganizmlar o'zining usism va ko-payisln uchun qandaydir moddalarini sintez qilmasdan tayyor holida qabul qiladi. Bu moddalar o'sish omillari deyiladi O'sish omillariga aminokislotalar, purin va pirimidin asoslari, lipidlar vitaminlar va boshqalar kiradi. Aminokislotalarga (streptokokk avlodisa kiradigan bakteriyalar), hp.dlarga (streptokokklar. laktobakteriyalar. mikoplazmalar) 4 ta о sish fazalari tafovut qilinadi: 74
Latent davri—mikroorganizmlar oziq muhitga adaptatsiyalanadi (lag-faza). Logarifmik o‘sish davr-mikroorganizmlar tez o'sib kattalashib. bo’lina boshlaydi. Statsionar davr—asosan bakteriya hujayrasining konsentratsiva muhitida doim qoladi. Bunda paydo bo'Iayotgan bakteriyalar soni o'lgan bakteriyalar soniga teng bo'ladi. *4.Nobud bolish (o‘lish) davri—hujayralar soni o*lishi tufayli kamavib boradi. oxirida o'lganlar soni tirigidan ko'payib ketadi. Mikroorganizmlarning ko‘payishi—deb mikroblarning shu populyat- siyasidagi sonini ortishiga aytiladi. Bakteriyalar: Ko‘ndalang bo‘linish yo”Ii bilan (Grammusbat va Grammanfiy bakteriyalar). 2.Spora hosil qilish yo‘li bilan (zamburug* lar. aktinomitsitlar). Mavdalanish yo‘li bilan (rikketsiyalar). Kurtak chiqarish yo‘li bilan (Kandida zamburug'lari). 5.0‘sib chiqish, ya’ni ipchalar hosil qilish bilan ko‘pavadi (M: xlamidiylar). Mikroorganizmlarning ko'pavish tezligi. populyatsiyada sonining ortishi. mikrob turiga. kulturaning yoshiga. oziq muhitlarga. Haroratga va boshqa omillarga bog'liq. Bakteriyalarning nafas olishi. Mikroorganizmlarning nafas olishi deganda bioximik reaksiyalari asosida ularning havotiga zarur bo'lgan energiyani ajralib cliiqish jarayonga aytiladi. Bu protsessning mohiyati moddalar oksidlanib elektron beradi. tiklanavotgani esa uni qabul qiladi va buning natijasida energiya hosil bo'ladi (donor elektron yoki donor vodorod terminlari qo'llaniladi). Elektron akseptorlari (vodorod akseptorlari) tiklanishga olib keladi. Nafas olishiga qarab bakteriyalar: 1.Obligat aeroblar (qat'iy. O. talabchan) - kislorodli sharoitda o'sadi. Terminal elektron akseptorlari aerob nafas olishda kislorod hisoblanadi. Masalan: tuberkulez, brutsellyoz. leptospiralar. 2.Obligat anaeroblar (qat'iy. O. sezgir).- kislorodsiz sharoitda o'sib ko'payadi. Terminal elektron akseptorlari sifatida anaerob nafas olishda nitratlar. sulfatlar. oltingugurt. karbonatlar. 3-valentli Fe. M: patogen klostridivalar. /5 Download 1.89 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|