Mikrobiologiya va

ak ko'migida shakllanadi va butun


“nol * limfotsitlarga K-hujayralar kiradi. ularning


Ыпп;ы;'ф^ы;;;;аТа;;;п7а_Гч1'ье80ПаЬи^,у,а1_Т, antitela yordamida topadi (membmnasida amuelani Fc fragment,ga n.sbatan retseptor mavjud)


^ Makrofaglar—immun javobda qameshuvehi asosiy hujayralardan biri hisoblanadi. Makrofaglar antigenni faqat fagots, t q,l,bgma qo у may uning asosiy antigen xususiyatlarini aniqlab. bu o'ta muhim mshakltsiyam T-xelper va В —limfotsitlarga yetkazadi va immun javobni hujayralararo kooperatsiyalarida qatnashadi. Shuning uchun makiofaglaini antigen prezentant hujayralar (antigenni namoyish qiluvchi) deb ham ataladi.
Immun yalligManish reaksiyalarini ko'plab sitokinlar boshqaradi va qavsi hujayralar ishlab chiqarilishiga qarab interlevkinlarga (IL 1 -16). monokinlar va limfokinlarga boiinadi. Biologik aktivligiga qarab hamma sitokinlar 3 ta guruhga boiinadi:

1. 
   Yalligianish jarayonlarini boshqaruvchi — sitokinlar. Bularga quyidagilar kiradi: 1L-8. Pf -4 (trombotsitar omil)_; MIP-la ( makrofagal yaligianish oqsili), MRS-1 (makrofagal xemotoksik omil), RD- GF (trombotsitar o‘sish omili), IL-l, 1L-6. TNF-a. CSF. TGF-|3 (transshakltsiyalovchi o'sish omili).
   
2. 
   Asosiy sitokinlar-antigenspetsifik ‘‘hujayra” tipidagi immun javobni boshqaruvchi. IL-l, IL-6. INF-y, IL-12. TGF-7, IL-l0.
   
3. 
   Asosiy sitokinlar- antigenspetsifik “gumoraF' tipidagi immun javobni boshqaruvchi. IL-6, IL-10, IL-13, IL-14, INF-y, TGF- y.
   

Sitokinlar ta’siri organizmdagi fiziologik, patofiziologik reaksiyalar bilan uzviy bogiiqdir. Bu esa organizimning lokal va sistemali himoya mexanizmlarini modulyatsiya qiladi.Sitokinlaming asosiy vazifasi organizmning patogen agentga nisbatan immun, endokrin, nerv va yalligianish sistemalarning ishini muvofiqlashtirishga qaratilgandir.
Immun tizimga baho berish usullari. Tibbiyot immunologiyasining fan sifatida shakllanishi odam immun tizimiga baho berishning maxsus usullarini ishlab chiqilishi bilan uzviy bogiiqdir. Oxirgi yillarda Butun Jahon Sog4iqni Saqlash tashkiloti (BSST) immunologlar oldiga bir necha


168




bor. immun tizim laoliyatidagi buzilishlarni aniqlashda qator vazifalar qo'ygan. Buning natijasida aniq takliflar vujudga keldi va BSST texnik ma'ruzalarida o‘z aksini topdi.
Odam immun tizimining faoliyatini to‘laqonli funksional baholash to'g'risida rna' lumot olish quyidagicha rejalashtirilib o'rganiladi: T-sistema va B-sistema limtotsitlar: tabiiy killerlar; organizm to'qima, kasallik qo zg atuvchilarni antigenlariga qaratilgan maxsus hujayra va gumoral reaksiyalar; rezistentlik omillari, inteleykinlar, interferonlar. Odam immun sistemasi faoliyatiga baho berish quyidagi guruhlarga boMinadi:

• 
  aylanib yuruvchi umumiy T-Iimfotsitlami aniqlash (qo‘y eritrotsitlari bilan E-rozetka hosil qilish, anti-T -zardob bilan sitotoksik test, oqib
  

о tuvchi sitoflyuorimetriya yoki immunomagnit maijon qoilash orqali
j. CD11 markerlarni registratsiya qilish);
~ T limfotsitlami miqdori boshqaruvchi subpopulyasiyalari-T- supressor va T-helperlami (IgG va IgM immunoglobulinlarni eritrotsitlarga a sorbsiya qilinib rozetka hosil qilish, CD4 va CD8 antitelalar bilan oqib
о tuvchi sitoflyuorimetriya usuli) aniqlash;
В - limlotsitlarning aktivligi va miqdorini aniqlash (EAS — ROIC, antiglobiilin antitela bilan immunoflyuressensiya, EM-ROK va CD 19 va
20 antitelalar bilan oqib o‘tuvchi sitoflyuorimetriya usuli);
~ В -limfotsitlami funksional aktivligini aniqlash (LPS mitogeni bilan
blast transshakltsiya usuli va immunoglobulinlar G, M, A, E. D qon zaidobidan. immunglobulinlar sintezini in vitro);
killer reaksiyalari yordamida tabiiy killerlarning funksional aktivligini aniqlash;

• 
  antigenga qarshi hujayra effektor reaksiyalari (migratsiyani ingibitsiya qiluvchi omil. T-limfotsitlai'ning killer aktivligini, antigen bogMovchi limfotsitlami, antigen yordamida T-limfotsitlarni o‘stirish orqali blast transshakltsiya usulida aniqlash);
  
• 
  o‘ta sezgirlikning tez va sekin-asta yuzaga chiquvchi reaksiyalari intensivligiga baho berish;
  
• 
  turli antigenlarga (to‘qima va kasallik qo‘zg‘atuvchiIari) qarshi antitelalami aniqlash orqali gumoral effektor reaksiyalami o‘rganish;
  
• 
  rezistentlik omillarini o‘rganish (fagotsitoz, qon zardobini komplementar aktivligi, semiz hujayralarning funksional aktivligi, eozinofillar, bazofillai');
  
• 
  sitokin va ularga nisbatan eruvchan retseptorlarni aniqlash
  

169

(interleykinlar, interferonlar);

• 
  immunogistologik tekshiruvlar;
  

• 
  immunogenetik antizardob yoki zanjirli polimeraza reaksiyasi orqali
  

tekshiruvlar (HLA);
-genotipik va fenotipik tiplarini, zardob oqsillarining allotipini, immun
sistemaning genotipik nuqsonlarini aniqlash.
Yuqorida keltirilgan yondoshuvlar immun tizim faoliyati va uning funksional holatiga toMiq baho bera oladi. Ammo, shuni aytish lozimki keltirilgan usullami to‘liq qo‘llab odam immun tizimiga baho berish klinik amaliyotda deyarli mumkin emas. Shuning uchun rossiya olimlari R.V. Petrov boshchiligida immunologik usullami o'rganib chiqib, ularni bajarish murakkabliklarini hisobga olgan holda immun tizimga baho berish testlarini ikki darajaga boMishgan.
I darajasi, dastlabki baho, II darajasidaesa immun tizimga chuqurlashtirib
tekshirish orqali baho beriladi.
Immunologik tekshiruvlaming I darajasi quyidagi usullarda baho
beriladi:

1. 
   periferik qondagi limfotsitlaming nisbiy va absolyut miqdoriga baho berish;
   
2. 
   T va В limfotsitlarning nisbiy va absolyut miqdoriga E va EM - rozetka hosil qilish testlari orqali aniqlash;
   
3. 
   qon zardobi tarkibidagi asosiy immunoglobulinlar sinfming (G, M.
   

A) miqdorini aniqlash;

4. 
   neytrofillami fagotsitar faolligini o‘rganish.
   

Agar I darajali dastlabki baho berishda immun tizimda kamchiliklar kuzatilsa maxsus laboratoriyalarda II darajada immunologik tekshiruvlar
o‘tkaziIadi.