Mikrobiologiya va

Qizdirish


sintez


I дтттаг ттит Л Praymenu qizdirish Denaturatsiva 1 va qizdirish


4 Praymemi qizdirish








агзапаззгаат азхтзскт


^Komplement DNK ipini sintezi


^Komplement DNK ipini sintezi





44-rasm. PZR ning qo‘yish sxemasi. DNK-dezoksinukleotidtrifosfat (matnda tushuntirilgan)


154

1. 
   Tekshirilayotgan biologik materialdagi izlanilayotgan infeksion agentning DNK si;
   
2. 
   2 xil tipdagi praymerlar (oligonukleotidlar) nukleotidlar ketma- ketligiga ega DNK ning qisqa zanjiri. Bu zanjir izlanilayotgan DNK ning har ikkala ipiga ham komplementar boiadi. Praymerlar turli xildagi bakteriya va viruslar nuklein kislotasidan sintetik olinadi.
   
3. 
   Erkin nukleotidlar - amplifikatsivani amalga oshirish uchun kerak boigan material;
   
4. 
   Termostabil DNK — polimeraza fermenti- erkin nukleotidlardan komplementar DNK zanjirini hosil qiladi; bu ferment faqatgina Thermus aquaticus bakteriyasidan emas, balki, gen injeneriya usuli bilan ham olinadi.
   

Polimeraza zanjirli reaksiya oiganiluvchi DNK fragmentining ko‘p qismini, hattoki, tekshiruvchi faqat bitta molekula DNK genomi bilan qiziqayotganda ham uni o'rganish imkonini beradi.
Izlanilayotgan DNK nusxasining identifikatsiyasi poliakrilamid gelda elektroforez yordamida yoki avtoradiografiya (izotoplar bilan nishonlangan erkin nukleotidlar ishtirok etadigan reaksiya) usulida aniqlanadi.
PZR o'ta sezgir usul boiganligi uchun yuqumli kasalliklaming diagnostikasida. ko'proq latent virusli infeksiyalarda. OlV-infeksiyasida va qator bakterial infeksiyalarda (brutsellyoz, legionellyoz, mikobakterioz,
xlamidioz) qoilanilmoqda.
Oxirgi yillarda PZR yuqumli kasalliklar laboratoriya tashxisida ekspress- usul sifatida katta ahamiyatga ega boiib bormoqda.
Pretsipitatsiya reaksiyasi: agglyutinatsiya reaksiyasidan tarqli oiaroq, dispers kolloid holatidagi antigen (pretsipitinogen) bilan qo shilib, elektrolit (0.85% NaCI) ishtirokida pretsipitat (mayda cho'kma) hosil qiluvchi antitelalar pretsipitinlar deb ataladi (45-rasm).
Antigen. ya*ni pretsipitinogen boiib, turli xil oqsil moddalar (hayvon, o'simlik va mikroorganizm oqsillari) va issiqlikka chidamli ba zi bir mikroorganizmlarning antigenlari (kuydirgi) va tulyaremiya kasalining qo‘zg‘atuvchilari) kiradi. Pretsipitatsiya reaksiyasi (PR) juda sezgir va maxsus usul boiib. bu reaksiya yordamida 1:10 gacha suyultirilgan antigen yoki gaptenni aniqlash mumkin. Pretsipitatsiya reaksiyasining yuqori darajada sezgirligi, ma'lum antizardoblar yordamida ко pgina antigenlarni aniqlash imkoniyatini beradi. Buning uchun maxsus


155




probirkalardagi standart suyultirilgan diagnostik zardoblarga ketma-ket suyultirilgan antigen asta-sekin probirka devoriga tomiziladi. bir necha daqiqa o‘tgandan so'ng ikki muhit chegarasida antigen antitela birikmasi oq halqa ko'rinishida namoyon bo'ladi. Bunda pretsipitatsiya qiluvchi zardobning titri. deb maksimal suyultirilgan antigen ishlatiIganda yaqqol namoyon bo'ladigan pretsipitatsiya reaksiyasi tushuniladi.