Mikrobiologiya va

j reaksiyasi J


_: entrotsit V i ^«"itrctsit ■


entrotsit;
^v ^ £*
Bilvosita gemogglvutinatsiya reaksiyaa >


Qon zardobinisuyultirish 1:20 1:40 1:80 1:160 1:320 1:640


—/


Reaksiya nmsbat _ Reaksiya manfiy
Passb' gemogglyutinatsiya reaksiyasini qoSish va natijalari


J


43-rasm. Gemagglyutinatsiya reaksiyalari, mehanizm va natijalari


151

Ingrediyentlar	Probirkalar
	1 2 3 4 5 6 7 8
	Suyultirish darajasi
	1:10	1:20	1:40	1:80	1:160	1:320	Nazorat lar
							Zard.	Diatm.
Natriy xloridning izotonik eritmasi (ml)	-	0.5	0.5	0,5	0.5	0.5	0.5	0.5
Kasalning qon zardobi 1:10 (ml) (1,8 eritmasi-0,2 zardob)	1,0	0.5	0,5	0,5	0.5	0.5	0.5	-
Eritrotsitli diagnostikum (ml)	0.25	0.25	0,25	0.25	0.25	0.25	-	0.25

Ilova: 7 probirkadan 0.5 ml suyuq ik dezinfeksiyalovchi eritmaga
to‘kiladi.


Laboratoriyada BGR qo'yish uchun standart eritrotsitli diagnostikumlardan foydalaniladi (10-jadval). BGR hozirgi vaqtda chuqurchali plastinkalarda, probirkalarda voki ko'proq mikroplanshetkalarda qo'yiladi. Tajriba natijasi va uning darajasini aniqlash uchun to‘rt musbat (+--^L+) belgi qo'yish sistemasi ishlatiladi. Reaksiya natijasi 2 soat 37°C termostatda turganidan keyin tekshiriladi. Agar reaksiya yuqori musbatli, ya'ni (++-'--<-) bo’lsa. eritrotsitlar bir-biriga yopishib, probirka tubida soyabon shaklini eslatuvchi choiana hosil bo‘ladi. 3 musbatli (+++) reaksiyada esa soyabon shaklini hosil bo*lishi bilan birga eritrotsitlar shu soyabonning o’rtasida tugmachaga o’xshab yig‘ilib qoladi. 2 musbatli (++) reaksiyada esa tugma kattaroq bo'ladi.
Agar reaksiya manfiy (-) bo’lsa, eritrotsitlar bir-biriga yopishmaydi va probirkalar o'rtasida tugmachaga o'xshash cho‘kma hosil qiladi. Toil va uchta (+) reaksiyalar musbat hisoblanadi. Reaksiya 2 nazorat bilan qo'yiladi, ya’ni diagnostikum va zardob.
Probirkalar .yaxshilab aralashtirilib, 37^CC li termostatga 2 soat qo'yiladi. natijasi daftarga yoziladi.


152




Immunflyuoressent usul. Yuqumli kasallik agentlarini patologik materiallardan. infeksiya yuqqan ashyolardan. hayvon to'qimalaridan va hujayra kulturalaridan flyuoressensiya qiluvchi antitelalar (zardoblar) yordamida aniqlashdan yuqumli kasalliklarga tashxis qo'yishda amaliyotda keng qo'llaniladi. Immunflyuoressent usul tezkor (ekspress) tashxis qo'yish usuli bo'lib. o'zining sezgirligi va spetsifikligi bilan boshqa serologik reaksiyalardan qolishmaydi.
Flyuoressensiya qiluvchi zardoblarni tayyorlash. ayrim flyuoroxromlarning (masalan, flyuoressensiyaning izotiotsianati) zardob oqsillarning immunologik maxsusligiga ta'sir qilmay ular bilan kimyoviy birikishiga asoslangan. Immunflyuoressent usulni Kuns reaksiyalari deb ham ataladi. Immunflyuoressent reaksiyani bevosita va bilvosita usullari tafovut etiladi.
Kunsning bevosita immunflyuoressent usulida, flyuoressensiya qiluvchi antitelalar (flyuoroxrom bilan nishonlangan) mikrob antigenlari bilan birikib. kompleks hosil qiladi.
Bu komplekslar lyuminessent mikroskop ostida ko'rilganda o'ziga xos yashil rangda nur tarqatadi. Bu reaksiyaning kamchiligi shundan iboratki, har bir tekshiriluvchi mikrob yoki viruvga qashi flyuoressensiya qiluvchi maxsus zardoblaming keng to'plamini tayyorlash zarur.
Kunsning bilvosita usulida esa, faqat birgina. universal, tarkibida quyon globulinlariga qarshi antitelalari boigan flyuoressensiya qiluvchi antiglobulinli maxsus zardob ko'zda tutiladi.
Diagnostik antizardob (AT) tarkibi quyon globulinlari bo'lganligi uchun (chunki antigen quyonlarni immunlash yo'li orqali olinadi). ular flyuoressensiya qiluvchi antiglobulinli zardob bilan antigen sifatida maxsus birikadi va kompleks (izlanilayotgan mikrob ■+■ mikrobga qarshi AT

• 
  nishonlangan antiglobulin zardob) hosil qiladi. Hosil bo'lgan kompleks lyuminessent mikroskopda nur tarqatadi.
  

Polimeraza zanjirli reaksiya (PZR)
Polimeraza zanjirli reaksiya molekulyar gibridizatsiya kabi DNK ning denaturatsiya (DNK zanjirining ajralishi) va denaturatsiya boiish (DNK zanjirining tiklanishi) xususiyati va DNK zanjirining komplementarligiga asoslangan. PZRdahamdastlabikki ipli DNK molekulasi alohidazanjirlarga termik ajraladi. So'ngra sovugan muhitga har bir zanjir nukleotidlari ketma - ket komplementarligi asosida praymerlar “ zatravka’' biriktiriladi. Reaksiya amalga oshishi uchun sintetik praymerlar - oligonukleotidlar


153

(10-20 nukleotidlardan iborat, misol uchun dezoksinukleotidtrifosfat) qo'llaniladi (44-rasm), ular 50-1000 asosdan iboratdir. So'ngra termostabil tag- polimeraza qo‘shiladi. Termostabil DNK polimeraza erkin nukleotidlardan foydalanib, DNK zanjirining keyingi nusxasi (kopiya) ko‘chirilishi- amplifikatsiyasini amalga oshiradi. Shundan so*ng ikki ipli DNK molekulasi qayta qizdiriladi. Alohidalashgan zanjirlar faollashadi, praymerlarni qabul qiladi va yana qizish va sovish jarayonlarini amalga oshiradi, bunda tag- polimeraza termostabil boiganligi uchun uni qayta qo‘shiIishi talab etilmaydi.

PZR ning bitta siklidan keyin izlanilayotgan DNK molekulasi ikki marotaba ortadi (bitta DNK matritsasidan ikki nusxa paydo bo‘ladi).
Odatda, amplifikatsiyaning 25—40 ta sikli o'tkaziladi va 2—3 soatda izlanilayotgan mikrob yoki virusning DNK si yoki uning maxsus bo‘lagining millionlab nusxalari olinadi. Reaksiya natijasida tekshirib izlanilayotgan irsiy material ko‘p miqdorda uning nushasi sintezlanib, to‘planib qoladi va oson aniqlanib identifikatsiya qilinadi. Bu reaksiyaning yuqori sezgirligi aynan DNK yoki uning boiaklarining amplifikatsiyasiga asoslangan. Reaksiyada quyidagi ingrediyentlar qatnashadi:








| sintez