Milliy iqtisodiyotda axborot tizimlar va texnologiyalar

Infraqizilli tizimlar – ushbu qurilma qimmat bo‘lmagan infraqizil 
uzatish va qabul qilish vositalaridan iborat. Ushbu vosita qisqa 
masofalarda qo‘llash uchun ishlatiladi va atmosferadagi o‘zgarishlarga 
juda ham ta’sirchandir.
Optik tolali kabel. Bir yoki bir necha optikali tolalar bo‘lib, ular 
kvars shishalaridan yaratilgan bo‘ladi va umumiy himoyalangan 
izolyatsiyadan iborat bo‘ladi.
Rasm 4.2.1.
1-markaziy o‘tkazgich; 2-ekranlashtiruvchi to‘r; 3-izolyasiya; 4-dielektrik. 

---

103 
Ushbu tolalardan nur taraqaladi. 
Nurning tarqalishiga qarab optika tola quyidagilarga bo‘linadi: 
− bir modali tola (c); 
− ko‘p modali tola, nurning sinish koeffitsiyenti chiziqli, (a); 
− ko‘p modali tola, nurning sinish koeffitsiyenti silliq (b); 
Nur modasi – nurning sinish burchagi. 
 
 
 
 
 
4.2.2.-rasm. Optiktola kabeli xillari 
1-moda; 2-moda; 3-shishali qobiq; 4- o‘rta ichki kanal 
Nur manbayi sifatida yarimo‘tkazgichli lazer yoki svetodiod 
qo‘llaniladi. 
Simsiz aloqa liniyalarida ma’lumotlarni o‘zatishda radioto‘lqinlar 
yoki infraqizil nurlar qo‘llaniladi. 
Radioto‘lqinlarni uzatuvchi va qabul qiluvchi uskunalar orqali aloqa 
kanallari yaratiladi va unda radioto‘lqinlar chastotalar diapazoni va 
uzatiladigan masofasi bilan farqlanadi. 
4.3. 
Kompyutеr 
tarmoqlarining 
hududiy 
taqsimlanishi 
jihatidan tasnifi
1958-yilda AQSh da NORAD ( North American Aerospace Defense
Command) tizimini yaratish haqida qaror qabul qilindi. Ushbu tizim 
raketa hujumini boshlanishi haqida ogohlantirishi zarur bo‘lgan. Lekin 
kuzatuv punktlari mamlakat bo‘yicha tarqalgan edi, shu bois ular orasida 
axborot almashuvini yo‘lga qo‘yish shart edi.
1962-yilning avgust oyida J.Liklayder ( ingl. Joseph Carl Robnett 
Licklider, 1915-1990) AQSh ning Massachuset texnologik institutidan 
o‘z chiqishlarida kompyuter tarmog‘ini yaratish va uning ijtimoiy ta’siri 
haqida so‘z yuritgan.
1962−1964 yillarda  ARPA loyihasidqa ishlagan va ARPANET 
asoschilaridan biridir.

---

104 
Keyinchalik, 1962-yilning oktabr oyida Mudofaa vazirligining 
muhim tadqiqotlarini boshqarish loyihasiga (Defense Advanced Research 
Projects Agency, DARPA) rahbar etib tayinlandi. Uning boshchiligida 
1969-yilning oxirida 4 ta kompyuter tarmoqga bog‘landi va u ARPANet 
deb yuritildi.
1972 yilda ARPANet tajriba tarmog‘i namoyish etildi. U 40 ta 
kompyuterdan iborat bo‘lib , barcha kompyuterlar teng huquqli 
bo‘lishgan va resurslarga faqat faylga murojaat qilishga mo‘ljallangan 
dasturiy ta’minot yordamidagina kirish mumkin bo‘lgan. 
Hisoblash tarmoqlari geografik hudud bo‘yicha quyidagi 
tiplarga bo‘linadi: