Milliy tadqiqot universiteti qarshi irrigatsiya agrotexnologiyalar instituti

Mulkdorlarga kelishilgan kompensatsiya berilgandan so’ng:
Yo`l tarmoqlaridan foydalanish va ularni ta`mirlash bilan bog’liq yillik va kapital xarajatlar miqdori tasdiqlangan me`yorlar yordamida aniqlanadi.Texnik iqtisodiy asoslashlar va hisoblardan ham loyiha oldi ishlari sifatida foydalaniladi. Bunday asoslashlar va hisoblashlar asosan sug’orish va melioratsiya ishlarini o`tkazishda, hamda ular bilan bog’liq gidrotexnik inshootlarini qurishda va boshqa murakkab ob`ektlarni loyihalashda qo`llaniladi. Ularning asosiy vazifasi yuqorida ko`rsatilgan ishlarning zarurligini va iqtisodiy samaradorligini asoslashdan, bu ishlarni amalga oshirishning eng samarali yo`llarini va usullarini topishdan, ularni amalga oshirish tartibini belgilashdan iborat.
Loyihaning har bir echimi iqtisodiy asoslanishi kerak. Iqtisodiy asoslash loyihada ko`rsatilgan tadbirlarni amalga oshirish natijasida olinadigan qo`shimcha mahsulotni hisoblab topish yo`li bilan bajariladi. Iqtisodiy samara ijtimoiy samara bilan chambarchas bog’liqdir. Sababi, odamlarning yashash, mehnat qilish, dam olish sharoitlarini va ularga maishiy xizmat ko`rsatishni yaxshilash xo`jalik oladigan iqtisodiy samaraga to`g’ridan-to`g’ri bog’liqdir.

Iqtisodiy va ijtimoiy muammolarga kompleks yondashuv, ularning tarmoqlararo va rayonlararo miqyosida yechimini talab qiladi. Bunday yondashuv tarmoqlararo aloqalarga bogliq bolmagan ozaro boglanishlarni hisobga olish imkonini yaratadi.Haqiqatdan ham, tarmoqlarning rejalarida boglovchi zanjir sifatida miqdor korsatkichlarining alohida olingan bir tarmoq miqyosida ozib borishi hisobga olinadi.Kompleks yondashuvda esa iqtisodiy tizim faoliyati, oraliq natijalarga emas, balki oxirgi natijaga erishishga yonalgan bolib, xalq xojaligi talablariga qaratiladi.Yol xojaligiga yonaltirilgan pul mablaglari ikki yonalish boyicha xarajat qilinadi: kapital qurilishiga; yollarni ta’mirlash va yaroqli holda tushib turishga. Kapital mablaglar hisobiga yangi avtomobil yollari, koprik yol otkazgichlar, transport yechimlari va amalda mavjud bolgan avtomobil yollarini yuqoriroq texnik kategoriyaga otkazish maqsadida rekonstruksiya qilish ishlari amalga oshiriladi. Harakatlanuvchi qism va avtomobil yollari ortasidagi texnik jihatdan ozaro bogliqlik, ularning iqtisodiy birligi ajratilgan mablaglardan foydalanishning shunday variantlarini amalga oshirishni talab qiladiki, unda avtomobil yol kompleksi elementlari, avtomobil harakatlanuvchi qismi, yol tasarruf tashkilotlari, avtota’mirlash zavodlari, texnik xizmat korsatish stansiyalari boyicha xarajatlar minimal bolsin.
Yo’l xojaligi mamlakatining yagona trasnport tizimida muhim ro’l oynaydi. Yagona transport tizimining tarkibiy qismi bolgan avtomobil transportining samarali ishlashini ta’minlaydi. Yagona transport tizimi rivojlanishining tarmoqli masalalarining optimal yechilishi, transport turlari bo’yicha tashishning ratsional taqsimlanishida ham avtomobil yollari muhim ahamiyatga ega.
Yo’l xojaligi moddiy ishlab chiqarish sohasida (avtomobil transportida yuklarni tashish) va ishlab chiqarishdan tashqari sferada (yolovchilar tashish va ijtimoiy – madaniy xizmat ko’rsatish) transportga va butun xalq xojaligiga xizmat qiladi.
Yol xojaligining moddiy-texnik asosini avtomobil yollari va ularga xizmat korsatish hamda qayta tiklashga xizmat qiluvchi texnik vositalar tashkil etadi (yol mashinalari, asfaltobeton zavodlari va hokazolar).