Ministry of education and science of the republic of kazakhstan

Key words: economy, the basis of economic education, primary school, mathematics, 
personal education, economic activity.
 
Қазіргі таңдағы еліміздегі өзгерістер, тұрақты дамудың жаңа стратегиялық 
бағыттары және қоғамның ашықтығы, оның жедел ақпараттануы, қарқындылығы білім 
беруге қойылатын талаптарды түбегейлі өзгертті. Білім берудің жаңа үлгісін ендіру 
тұлғаны дамыту үдерісі ретінде тәрбиеге басты назар аударылуда. «Еліміздің ертеңі 
бүгінгі жас ұрпақтың қолында, ал жас ұрпақтың тағдыры ұстаздардың қолында» деп 
атап көрсетті Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев. Қазіргі кезеңдегі басты мәселенің бірі жаңа 
технологиялардың дамуы кезеңінде болашақ ұрпақтың тәрбиесі мен білім алуында 
ұстаздардың атқаратын рөлі ерекше. [1, 3-5 б.] 
Қазақстанның нарықтық қатынастарға көшуі қоғамды "үнемдеуге" әкелді. 

---

91 
«ЖАСТАР – БІЛІМ, ҒЫЛЫМ, ҚОҒАМНЫҢ ҚОЗҒАУШЫ КҮШІ» 
атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары 
25-26 қазан, 2019 ж.
 
Терминдер: кәсіпкерлік, бизнес, банктік несие, транш, қайта құрылымдау, қайта 
қаржыландыру... "үлкен" экономикадан алыс қарапайым адамдардың лексиконына кірді. 
Қарқынды дамып келе жатқан нарық проблемалары әрқайсымызға қатысты, олар біздің 
өміріміздің негізін экономикалық қатынастар құрайтынын, экономикалық білімге деген 
қажеттілікті, соның салдарынан экономика заңдары мен экономикалық қатынастардың 
шынайылығына деген қызығушылықты туындататынын көрсетіп отыр. "Негізгі 
экономикалық қағидаттарды түсіну қазір жеке тұлғалар үшін де, тұтас мемлекеттер үшін 
де аса өзекті болды" (П. Самуэльсон және В. Нордхауз)
Бүгін оқушылар: "сатушылар өз тауарларының бағасын қалай анықтайды? Неге 
олар тек өседі? Неге мемлекет оларды өңір бойынша "орташа" табысы бар адамдарға 
ғана емес, кітаптар (әсіресе оқулықтар), ойыншықтар, азық-түлік және басқа да тауарлар 
қол жетімді болатындай етіп орната алмайды? Доллар бағасының өзгеруінде жақсы 
немесе жаман деген не, ол туралы бізге күніне бірнеше рет хабарлайды? Неге теледидар 
экрандар айтуда, бұл тауарлардың бағасын көтерілмейді, ал шын мәнінде олар өседі де, 
бұл қолжетімді кеше, бүгін, міне алмайсың? Неге Астанада және кішкентай ауылда бір 
жұмыс үшін әр түрлі ақы төлейді?... Неге мектепте экономика негіздерін оқыту міндетті 
емес? деген сұрақтар алаңдатады. [2, 37-38б] 
Бұл нақты оқушылардың сұрақтары. Өкінішке орай, бүгінгі күні мектеп мұғалімі 
өзінің шәкірттері сияқты "экономикдан хабарсыз", және қойылған сұрақтарға дәлелді 
жауап бере алмайды. Мектептің математика курсының практикалық бағытын күшейту 
туралы көп және үнемі айтамыз, алайда… 
Алайда, экономикалық мазмұндағы математикалық есептер оқушылардың жас 
ерекшеліктеріне, білім деңгейіне сай болуы керек.Экономикалық мазмұндағы есептерді 
зерттеу әдетте қарастырылатын объектінің барынша қарапайым математикалық моделін 
құрастыру мен талдаудан басталады. Бірақ, одан кейін модельді нақтылау, оны объектіге 
толығырақ сәйкестендіру қажеттігі жиі кезігеді. Бұл әртүрлі себепке байланысты 
туындайды: барынша дәл келу талабымен, объект туралы математикалық модельде 
көрсетілуі қажет жаңа ақпарат пайда болумен, бастапқы модельдің қолданылуы шегінен 
шығатын параметр көлемі ұлғаюымен айқындалады.Кез келген қоғамда материалды, 
әлеуметтік, интеллектуалды өндіріс ресурстарының шектеулі саны болады. Сондықтан 
да қоғамға күнделікті үш негізгі есепті шешуге тура келеді: 
1.Қандай тауарлар және қандай көлемде шығарылуы тиіс; 
2.Бұл тауарлар қандай үлгіде шығарылуы керек; 
3. Бұл тауарлар кім үшін шығарылуы керек. 
Есеп: Екі түрлі өнім шығаратын өнеркәсіптің қуаты күніне 200 өнімнің бірінші 
түрінен немесе күніне 600 өнімнің екінші түрінен шығарады. Өнеркәсіптің техникалық 
бақылау бөлімі өнімнің қай түрі болса да күніне 300 - ін тексеруге мүмкіндігі бар. 
Өнімнің бірінші түрінің құны екіншісінен 2 есе қымбат екені белгілі болса, өнеркәсіпте 
ең көп түсім беретіндей өнімнің әр түрінен күніне қанша шығару керек? Жауабы: күніне 
450 өнім шығуы керек. 
Математика сабағында жоғарыдағыдай экономикалық мазмұнды есептер 
шығарудағы басты мақсат -математиканы оқытуда тиімді шешімдерді табуға арналған 
есептерді қарастыру; оқушыларға өмірге байланысты қарапайым экономикалық 
терминдердің (еңбек өнімділігі,сұраныс, ұсыныс, шығыс, өнімнің өзіндік құны, пайда, 
өсім) математикалық мазмұнын ашу болып табылады. Күнделікті өмірге қатысты 
практикалық есептерді шешу барысында оқушы математикалық білімін өмірде 
қолдануды үйренеді. Қазіргі экономикалық жағдайларға байланысты мектептерде 
математика сабағында экономикалық білім беру мәселесіне, алған теориялық білімін 
өмірде қолдана білуіне аса назар аудару қажет. Бүгін мектепте оқып жүрген 
жасөспірімдер ертең-ақ маман жұмысшы, жеке кәсіпкер иесі болады. Олар қажетті 
практикалық дағдылар мен теориялық білімді мектептен оқып үйренгендері тиімді 

---

92
Materials of the international scientific-practical conference