Мир аммон деҳлавий чор дарвеш қиссаси

Кўзи ёриса, доясига нима бераману қизимнинғ оғзига 
нима тутаман? Икки кун бўлди, болам бечоранинг ичига 
туз кирмади. Умрингиз узоқ бўлсин, хоним. Хайр-эҳсон 
қилинг, менга раҳмингиз келмаса, қизимга раҳмингиз 
келсин.
Малика унинг гапларидан қаттиқ мутаассир бўлиб, 
олдига чақирди-да, тўртта нон, пиширилган гўшт берди. 
Жимжилоғидаги узугини чиқариб берар экан, шундай 
деди-
— Мана бу узукни сотгин, нима зарур бўлса бозордан
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

н шГ>, бсмалол яшайвер. Бирон нарсага муҳтож бўлиб 
■,ижл11г, ийманмай ўз уйингцек келавер.
111ум 
кампир 
дилидаги 
ёвуз 
ниятига 
етганидан 
|,уиомиб, маликани дуо ҳила-қила чиқиб кетди.
Остона ҳатлаб кўчага чиққач, 
қўлидаги нон ва
■
уштни 
улоқтирди, 
узукни 
маҳкам 
чангаллаганча
■ ушлидан шу гапларни ўтказди: "Малика энди ҳўлимдан 
■шҳиб, ҳутулиб бўлибди!" Худо бизларни у балойи 
офатдан саҳлаган экан, шу пайт уй эгаси бўлмиш 
Iиноҳи йигит тулпор оти остида, узун найза ҳўлида, ов 
ҳилган 
оҳуси 
эгар 
ҳошида 
келиб 
ҳолди. 
Дарвоза 
ҳулфининг бузилганини, у ердан шум кампирнинг чиҳиб 
кетаётганини кўриб, ғазаб билан кампирнинг сочидан 
гутди-да, уйга судраб олиб кирди. Икки оёғидан арҳон 
билан боғлаб, бир дарахтнинг шохига оёғини осмондан 
ҳилиб осиб ҳўйди. Кампири зол бирпас типирчилаб, жон 
бсриб ҳўя 
ҳолди. 
Бу йигитнинг ҳайбатини кўриб, 
даҳшатга тушдим, юрагим така-пука бўлди. У мард 
ўглон бўлса, бизларнинг ранги-рўйимизни кўриб, бор 
гапни тушунди ва тасалли бериб деди:
— Ўзларингдан катта нодонлик ўтибди. Шундай ишни
ҳилган одам эшикни очиҳ қолдирадими? 
'
— Шаҳзода, бу ғуломимнинг ҳовлиси, деб бизни бир 
оз доғда қолдирди,— деди табассум ҳилиб малика.
— Шаҳзодам ҳаҳ гапни айтибдилар,— деди у мард 
йигит ҳурмат билан.— Хокисорингиз, дарҳаҳиҳат сизнинг 
ҳулингиздир. Аммо ҳозирчалик аҳл сизни яширишни 
таҳозо ҳилади. Эй шаҳзода! Сиз билан маликамнинг 
гарибхонамга ташриф буюришингиз менга икки дунё 
саодатини бахш этди, бошим кўкка етди. Не буюр- 
сангизлар бош устига, жонимни ҳам, молимни ҳам 
аямайман. Сизлар хотиржам яшайверинглар, ҳеч нарса- 
дан хавотир олманглар. Агар бу шум кампир ҳўлдан 
чиҳиб кетганида, балойи офатни бошлаб келарди. Энди 
муборак дилингиз истаганча шу ерда ҳолинглар. Бирон 
нарса даркор бўлса, мен ҳулингизга буюринглар, ҳозир 
ҳиламан. Бу ерда эканингизни подшоҳ у ёҳда турсин, 
фарипггалар ҳам билолмайди.
У мард йигит бизларга таскин бериб, шундай дегач, 
анча хотиржам бўлдик.
— Жуда соз. Мард йигит экансиз,— дедим мен.— Бу 
мурувватингизни унутмаймиз. Бу яхшилигингизни, ал-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

батта, бир кун эмас, бир кун ошиғи билан қайтарамиз. 
Исми шарифингиз нима?
— Ғуломингизнинг исми Беҳзодхондир.
Шундай қилиб, у мард йигит бизларга олти ойгача 
айтганидан зиёда хизмат қилди. Умримиз роҳат-фароғат- 
да ўтди. Бир куни мамлакатим, ота-онам ёдимга тушиб, 
оғир ўйга толиб ҳолдим. Юзимда ғам-ташвиш соясини 
кўриб, қаршимда қўл қовуштириб турган Беҳзодхон 
шундай деди:
— Бу қулингиз хизматида бирон-бир камчилик содир 
бўлган бўлса, айтинг.
— Азбаройи худо, нима деяпсан ўзинг!— дедим мен.— 
Сен бизга шундай хизмат кўрсатдингки, бу шаҳарда 
онамизнинг қорнида 
ётгандек 
тинч 
ҳаёт 
кечирдик. 
Бўлмаса, катта-кичик, хасдан чўпгача бизга душман эди. 
Бизларга нафасимизни ростлаб олишга ким уйидан жой 
берар эди? Худо ҳамиша сенга ёр бўлсин, асл йигит 
экансан.
— Агар 
кўнглингиз 
бошқа 
жойларга 
боришни 
истаётган бўлса, балойи офатлардан омон олиб чиқиб, 
хоҳлаган манзилингизга етказиб қўяман,— деди шунда 
Беҳзодхон.
— Ватанга қайтиб, ота-онамни кўрсам деган орзуим 
бор,— дедим мен.— Менинг бошимга шундай савдолар 
тушди, улар қандай балоларга гирифтор бўдци экан? Не 
мақсадда ватанимни ташлаб чиққан бўлсам, мақсадимга 
етдим. Энди бориб, уларнинг оёқларини ўпишим лозим. 
Улар менинг ўлик-тиригимдан бехабар. Доғимда диллари 
ғаму андуҳга тўлгандир.
— Жуда соз,— деди мард йигит.— Қани, кетдик.
Беҳзодхон юз чақирим йўлни бир босадиган турк
отини келтирди, кейин ювош, аммо учқур бир бияни 
маликага эгарлади. 
Иккимизни отга миндириб, 
ўзи 
зирҳли совут-қалқонларни кийди, қурол-яроғларни осди, 
отига минди.
— Ғуломингиз олдинда боради, сизлар орқамдан от 
суриб келаверинглар,— деди у.
Шаҳар дарвозасига етиб борганимизда Беҳзодхон бир 
наъра тортиб, болта билан бир урган эди, қулф май- 
да-майда бўлди. Дарвозабонлар устида от ўйнатиб шун- 
дай деди:
— Эй, қўрқоқлар! Ҳокимингиз оддига бориб, Беҳ-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

н ш чои маликаи Меҳринигор билан куёвингиз шаҳзода 
Кмм1Х)рни 
олиб 
чиҳиб 
кетди, 
денглар. 
Ичларингда 
мпрдинг бўлса, майдонга чиҳсин, маликани ҳўлимдан 
п1|ггиб олсин! Орҳамдан, 
Беҳзодхон яширинча олиб 
*■ и ҳ иб кетибди, деб юрманглар. Юрашнгиз бўлмаса, 
|,.1Л1,ада кўмилиб ўтираверинглар!
Бу хабар тезда подшоҳга етди.
— Тезда учала нонкўрни банди айлаб, ҳузуримга 
кслтиринглар ёки бошини олиб келинглар,— деб ҳукм 
■,илди подшоҳ вазири ва лашкарбошисига.
Бир дамда беҳисоб ҳўшин тўпланиб, чанги осмонни 
ҳоплади. Беҳзодхон малика билан мен фаҳирни Жаун- 
пурнинг кўпригига баробар келадиган бир кўприк остига 
тушириб ҳўйди-да, ўзи отининг бошини буриб, ёв устига 
ташланди. Шердай наъра тортиб душман ҳўшинининг 
ўртасига ёриб кирди ва сафларини бузиб, уларнинг икки 
сардори олдига етиб борди. Бир ҳамла билан иккисининг 
бошини сапчадай учирган эди, сардорсиз ҳолган ҳўшин 
тумтараҳай ҳочди. Ахир, айтадилар-ку: "Тирноғи бўл- 
маса, йўлбарс ҳам ожиз". Шу пайт подшоҳнинг ўзи 
совут-ҳалҳон кийган лашкарни бошлаб, ёрдамга келиб 
ҳолди. Мард йигит улар билан ҳам якка ўзи жанг 
ҳилиб, зафар байроғини кўкка кўтарди. Подшоҳ ҳочди. 
Беҳзодхон шундай мардлик кўрсатдики, ҳатто Рустам 
ҳам майдонда бундай туриш беролмаган бўлур эди.
Хавф-хатардан холи бўлганимизга ишонч ҳосил қил- 
гандан кейин Беҳзодхон ҳузуримизга келди. Учаламиз 
яна йўлга равона бўлдик. Сафаримиз тугаб, тезда ўз 
юртимнинг 
сарҳадига 
етиб 
бордик. 
Сиҳат-саломат 
ҳайтаётганимни билдириб, 
ҳиблагоҳим подшоҳга бир 
мактуб йўлладим. Жаҳонпаноҳ хатимни ўҳиб, ниҳоятда 
ҳувонибди, гўё ташна бўлган шолига сув бергандай 
бўлибди. Подшоҳ шодликдан барча амир-бекларни олиб, 
истиқболимга чиҳиб, дарё лабида тўхтади. Отам тезликда 
сол ясаб, бизларни олиб ўтишни амир баҳрийга буюрди. 
Мен ҳарши ҳирғоҳда отамнинг турганини кўриб, унинг 
оёҳларини тезроҳ ўпиш маҳсадида отимни дарёга солдим. 
Бир онда сузиб ўтиб, отам ҳузурида ҳозир бўлдим. 
Валинеъматим* азбаройи мени соғинганлигидан бағрига 
босди.
Ана шунда офати ногаҳоний бошимга тушди. Мен 
минган от малика остидаги отнинг тойчоғи экан. Боласи
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

сувга тушганини кўриб, у орқасидан ўзини сувга отди. 
Малика қўрқиб кетиб, жиловини қаттиқроқ тортиб юбор- 
ган эди, сузиб келаётган от онтарилиб, сув тагига кириб 
кетди. Бир она от ҳам, малика ҳам дарёга ғарқ 
бўлишди. Бу ҳолни кўриб турган Беҳзодхон маликани 
ҳутҳариш маҳсадида отини дарёга солди. У гирдобга 
тушиб ҳолди. Харчанд ҳўл-оёғи билан ҳаракат ҳилмасин, 
гирдобдан чиҳолмай, охири у ҳам ғарҳ бўлди.
Бу фалокатни кўрган жаҳонпаноҳ тезда дарёга тўр 
ташлашни буюрди. Қайиҳчи ва ғаввосларга дарёнинг 
ост-устини тинтишни амр ҳилди. Улар дарё тагидан 
ҳум-тошларни олиб чиҳишди. Лекин Беҳзодхон билан 
маликадан ном-нишон топишолмади.
— Эй, фаҳирлар! Бу ҳодиса мени савдойи ва девона 
ҳилди. Дарвешлик либосини кийдим. Ўз-ўзимга: "Начора, 
кўзларим, 
шодликни 
кўрган 
экансиз, 
аламни 
ҳам 
кўрасиз-да, дейман. Агар малика ажали етиб ўлган 
бўлганида эди, дил тасалли топган, ёки сабр-тоҳат 
ҳилган бўлар эди. Кўз олдимда дарёи азимга ғарҳ 
бўлгандан кейин не ҳиларимни билмай ҳолдим. Охир 
шу ҳарорга келдим: "Нима бўлса бўдди, дарёга ўзимни 
ташлайман, 
шояд, 
ўлганимдан 
кейин маъшуҳамнинг 
висолига эришсам".
Бир куни тунда ўша дарёга бориб, ўзимни ҳалок 
ҳилиш маҳсадида сувга кириб боравердим. Сув бўйнимга 
чиҳди, энди яна бир ҳадам олдга ташлаб, сув остига 
кириб кетаман, деган эдим, сизларга башорат ҳилган 
кўк кийимли сувори ҳаердандир етиб келиб, ҳўлимдан 
тутди.
— Хавотир олма, 
эй ситамдийда! 
Малика 
билан 
Беҳзодхон тирик. Нега жонингга ҳасд ҳиляпсан? Дунёда 
шундай ҳодисалар ҳам бўлади. Агар ўлмасанг, яҳин 
кунларда улар билан учрашасан. Рум шаҳрига йўл ол. 
Сенингдек дили яра икки дарвеш ҳозир Рум томон 
кетяпти. Ўшалар билан учрашсанг, муродингга етасан,— 
деди у мард менга тасалли бериб.
Эй, фаҳирлар! У ҳодийнинг ҳукмига биноан, мен 
ҳаҳир 
хизмати 
шарифларингизга 
етиб 
келиб, 
ҳу- 
зурингизда 
ўтирибман. 
Ҳаммамиз 
ўз 
маҳсадимизга 
етармиз, деган умиддаман.
Мана менинг саргузаштим. Уни сизларга батафсил 
баён ҳилдим,— деб учинчи дарвеш ўз ҳиссасини тугатди.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---