Mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti tarix fakulteti

Tadqiqotning tarkibiy tuzilishi. Magistrlik dissertatsiyasi ishi kirish, uch 
bob, xulosa, foydalanilgan manba va adabiyotlar ro‘yxatidan iborat. 

---

12 
I BOB. O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASINING BMT BILAN 
HAMKORLIGI HAMDA TARAQQIYOT VA XAVFSIZLIKNI 
TA’MINLASH VAZIFALARI. 
1.1. Tinchlik va barqaror taraqqiyotni ta’minlashda BMTning roli va 
ahamiyati. 
Bugungi kunda insoniyat zamonaviy taraqqiyot yo’lidan jadal rivojlanib ulkan 
natijalarni qo‘lga kiritmoqda. Butun jahonda globallashuv jarayonlarining kuchayib 
borishi bilan Yer yuzida tinchlik-barqarorlikni saqlash, aholi farovonligi, uning 
munosib turmush darajasi, ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotni ta’minlash, ta’lim, 
tibbiyot va atrof-muhitni muhofaza qilish kabi umumbashariy vazifalar tobora 
muhim ahamiyat kasb etib, ularni amalga oshirishda xalqaro tashkilotlarning roli 
kuchayib, ahamiyati ortib bormoqda.
Xalqaro tashkilotlar – butun insoniyat uchun umumiy bo‘lgan maqsadlarga 
erishish yo‘lida davlatlar, milliy jamiyat uyushmalarining ijtimoiy-iqtisodiy, 
siyosiy, madaniy va ilmiy-texnik asoslarda birlashuvidan tashkil topgan 
tashkilotlarga aytiladi. Xalqaro tashkilotlarning umumiy xususiyati shundan 
iboratki, ularning faoliyati aniq bir milliy davlat chegarasidan chetga chiqib, 
davlatlararo vazifalar va muammolarni hal etishga qaratilgan bo‘ladi. Bunday 
tuzilmalar bugungi kunda davlatlar o‘rtasidagi ko‘p tomonlama munosabatlarning 
eng muhim va samarali shakllaridan biri bo‘lib qolmoqda
15
. 
Xalqaro tashkilotlarni tashkil etish borasidagi harakatlar nisbatan qadimiy 
davrlardan ma’lum bo‘lsa-da, zamonaviy tushunchamizdagi hozirgi xalqaro 
tashkilotlar, asosan, XIX asrning ikkinchi yarmidan e’tiboran tashkil topa 
boshlagan. Ayniqsa, Ikkinchi jahon urushidan so‘ng bunday tashkilotlar faoliyatiga 
bo‘lgan ehtiyoj kuchaydi va ular keng rivojlana boshladi. 
Xalqaro tashkilotlar, odatda, davlatlararo va jamoat birlashmalariga bo‘linadi. 
Davlatlararo birlashmalar bevosita xalqaro munosabat va faoliyat me’yorlarini 
yaratish funksiyasiga ega. Chunki ular davlatlar – xalqaro huquqning asosiy 
15
Қ.Жўраев. Ўзбекистон — БМТ: тинчлик ва барқарорлик йўлидаги самарали ҳамкорлик. Адолат, 2012 йил 
2 март. 

---

13 
subyektlari tomonidan tashkil etiladi. Ular o‘z o‘rnida turli tashkilot va harakatlarga 
bo‘linishi mumkin (masalan, “Qo‘shilmaslik” harakati yoki “77 lar” guruhi)
16
. 
BMT faoliyatida qo‘llanadigan atamalarda davlatlararo tashkilotlar “Xalqaro 
hukumatlararo tashkilotlar” deb yuritiladi. Xalqaro hukumatlararo tashkilotlarning 
davlatlararo tashkilotlardan farqi shundan iboratki, ular doimiy qarorgohiga, xalqaro 
fuqaroviy xizmatga, o‘z budjetiga ega bo‘lib, unga a’zo davlatlar xalqaro huquq 
subyektlari hisoblanadi. Shuningdek, ushbu tashkilotlar o‘z vakolatlari doirasida 
xalqaro shartnomalar tuzishi, turli majburiyatlarni o‘z zimmasiga olishi mumkin. 
Xalqaro tashkilotlar davlatlar o‘rtasidagi munosabatlarda maqsad va 
manfaatlari, harakat yo‘nalishlariga, jahon siyosatida tutgan o‘rni va roliga qarab 
turlicha ahamiyat kasb etadi. Ular turli tarixiy sharoitlarda vujudga kelgan bo‘lib, 
siyosiy faoliyat subyektlari sifatida bir-biridan farq qiladi va xalqaro siyosatda 
turlicha mavqeni egallaydi. 
Xalqaro tashkilotlarni ularning xalqaro munosabatlarda va jahon siyosatida 
tutgan o‘rniga, maqsad va vazifalariga qarab bir necha guruhga ajratish mumkin
17
: