Molekulyar-kinetik nazariyasining asosiy tenglamasi. Termodinamika asoslari. Qaytar va qaytmas jarayonlar. Ichki energiya

Muzlash nuqtasi suyuqlik harorati o‘zgarishi bilan, xech qanday boshqa bir 
suyuqliksiz qattiq va suyuq holatga o‘tuvchi suyuqlik bilan aniqlanadi. Eksperimental 
ravishda bu faqatgina berilgan bosimda, aniq bir haroratda sodir bo‘ladi. Qaynash nuqtasi 
ham shu tariqa aniqlanadi, faqat bu nuqtalar bosim o‘zgarishi bilan o‘zgaradi. Shuning 
uchun bosim albatta ko‘rsatilishi lozim (odatda bu 1 atmosfera bosimida bo‘ladi).
9-1- rasm. Selsiy va Farengeyt shkalalarining solishtirilishi. 
9.2 TERMODINAMIKANING BOSH QONUNI 
Eksperimentlar shuni ko„rsatadiki, agar, issiqlik muvozanatida bo‘lgan ikki sistemani 
uchinchi sistema bilan birlashtirsak, u holda ular o‘zaro termik muvozanatga erishadi
11
.
Bu postulat termodinamikaning bosh qonuni deyiladi. Bu qonun bunday antiqa nomni 
olishining sababi, termodinamikaning birinchi va ikkinchi konunlaridan keyin aniqlangani uchun 
olimlar bu qonuni ulardan oldingi o„ringa qo„yishni to„g„ri deb bilishgan va shu nomni 
berishgan. Harorat bu, sistemaning boshqa bir sistemalar bilan o„zaro issiqlik muvozanatida 
bo„lishini aniqlovchi sistema xususiyati hisoblanadi. Ikki sistema issiqlik muvozanatida 
bo„lganda, ularda o„zaro issiqlik energiyasi almashinuvi ro„y bermaydi. Bu kundalik 
turmushimizdagi harorat tushunchalar bilan mos keladi: issiq va sovuq jismni bir joyga 
joylashtirsak, ular ohir oqibatda ularning harorati bir xil bo„ladi. Shuning uchun bosh qonun 
temperaturani aniqlashda juda foydali hisoblanadi. 
9.3 GAZ QONUNLARI VA ABSOLYUT TEMPERATURA 
Gazning xajmi uni bosimiga hamda uning haroratiga bog„liq. SHuning uchun gazning 
bosimi, xajmi, harorati va modda miqdorini bar biriga o„zaro bog„liqligini aniqlovchi tenglamani 
1
 Douglas C, Giancoli. “PHYSICS”. PRINCIPLES WITH APPLICATIONS. Pearson.2014, 362-363 – betlar. 
32
)
(
9
5
)
(
0
0


C
T
F
T

---