Монография олий ўқув юртлари тарих факультетлари талабалари, магистратура

 
2
Зияев Ҳ.З. Туркистонда Россия тажовузи ва ҳукмронлигига қарши кураш. –Б.146.
 
3
Зияев Ҳ.З. Туркистонда Россия тажовузи ва ҳукмронлигига қарши кураш. –Б.151.
 
4
ЎзР МДА. 715-ф., 1-р., 2-й.ж. 29-в.
 
5
Ўша асар. –Б.151–152.
 

---

98 
Хонликнинг ички ҳудудларида, хусусан Тошкент шаҳрида юзага 
келган бундай вазият Черняевнинг Тошкентга бўлган юришини 
тезлаштиришига ва айниқса, Ниёзбек қалъасини босиб олишга бўлган 
иштиёқини кучайтириб юборди. Чунки, хоинлар томонидан чор 
Россияси ҳаракатдаги армияларининг қўмондонлигига Ниёзбек қалъаси 
Тошкент шаҳрини асосий сув билан таъминловчи тўғон бошига 
қурилган махсус қалъа эканлиги, агар, подшо қўшинлари шу қалъани 
босиб олиб, Тошкентга борадиган сувни Чирчиқ дарёсига буриб 
юборса, шаҳар аҳолиси ва мудофаачилари сувсизликдан қийналишлари 
ва руслар осонлик билан Тошкентни қўлга киритишлари мумкинлиги 
айтилган эди.
Хоинларнинг бу ахборотларини етарлича ўрганиб чиққан Черняев 
Тошкентга юришдан аввал Ниёзбек қалъасини босиб олиш ҳаракатига 
тушган эди.
1
Тошкент юришига алоҳида аҳамият берган императорнинг 
шахсан ўзи генерал Левенгоф орқали генерал Черняевга ниҳоятда 
махфий бўлган қуйидаги кўрсатмасини берган эди: - «Император олий 
ҳазратлари шуни ихтиёр қилдиларки, ёрдам кучлари етиб бормагунча 
Тошкентга нисбатан ҳеч қандай ҳарбий ҳаракатлар амалга 
оширилмасин. Бироқ Тошкент аҳолисининг бизга муносабати 
эътиборга олинсин ва агарда, биздан ёрдамга умид қилаётган бўлсалар, 
уларни бу имкониятдан маҳрум қилинмасин».
2 
Бу ерда император Қўқон хонлиги ва Бухоро амири ўртасида 
Тошкент учун жанг бўлса ва тошкентликлар руслардан ёрдам сўраса, 
уларга “ёрдам” беришни кўзда тутган. Бундай “ёрдам” сўраб қилинган 
“илтимос” фақатгина хоинлардан чиқиши мумкин ва руслар ҳам айнан 
шундай кимсаларнинг ёрдамига таяниб, Тошкентни тезроқ ва кам 
ортиқча талофотсиз қўлга киритишни режалаштирган эдилар. 
Ўз навбатида Алиқули Амирлашкар ҳам Ниёзбек қалъасининг 
Тошкент шаҳри хавфсизлиги ва мудофааси учун ниҳоятда катта 
аҳамиятга эга эканлигини жуда яхши англарди. Шунинг учун у 
Қўқондан туриб Ниёзбек қалъасининг мудофаа қобилиятини ошириш 
ва қалъа деворларини мустаҳкамлаш ҳамда бирон – бир кишининг 
хоинлик қилишига йўл қўймасликни қалъа бошлиқларига қатъий 
тайинлайди. 
1
Зияев Ҳ.З. Туркистонда Россия тажовузи ва ҳукмронлигига қарши кураш. –Б.150-151.