Монография Яяш£Ш к 'iirlih \ назар хдкимов инсон экологияси монография


Download 7.13 Mb.
Pdf ko'rish
bet21/45
Sana20.11.2023
Hajmi7.13 Mb.
#1789990
TuriМонография
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   45
Bog'liq
Инсон экологияси

1
азмалили
1
-и ва берилаётган 
экологик билим, глобал, худуднй, локал экологияга дойр янги 
ахборотларнинг илмийлиги, уларнинг жонли ва равон тилда 
очиб берилиши назарда тутилади.
Олий таълимдаги экологик мавзуга оид дарслар тахди- 
лида услубий тахдил методи х;ам к;улланилади. Бунда педагог 
ижодий фаолиятининг икки томони:
Биринчидан,
экологияга дойр материал урганилаётган 
мавзуга дасгурда мулжалланган соатда, уни к;андай усуллар 
ёрдамида, талабаларнинг ёши ва шахсий-психологик хусусият- 
ларини хдеобга олган х;олда етказиб бера олиши, талабаларни 
ижодий изланишга йуналтириши ва уларга имконият, услубий 
шароит яратиши;
Иккинчидан,
педагогнинг тажрибаси, илмий методик 
тайёргарлиги к;айси даражада эканлигини намойиш эта олиши 
назарда тутилади. Педагог фаолиятининг иккинчи томони 
тахдил этилаётганда, унинг ижодкорлиги, услубий мах;орати 
кузга ташланиши лозим. Талабаларга экологик материаллар- 
ни тушунтиришида педагогнинг илгор педагогик ва новатор- 
лик тажрибалари намоён булади.
92


Олий таълим жараёнида методологик тадлил усулидан 
унумли фойдаланиш мадсадга мувофиддир. Ушбу тадлил 
мобайнида таълим йуналишидаги Узбекистон Республикаси 
Президенти асарлари, фармонлари, дарорлари, Вазирлар 
Мадкамаси дарорлари, Олий ва урта махсус таълим вазирлиги 
царорлари, давлат тили, миллий руд, маданиятнинг гузал 
дурдоналари, шу сода буйича буюк аллома ва олимларнинг 
асарлари, фикрлари, реснубликада узлуксиз гаълимга ва 
экологик вазиятга дойр сунгги янгиликларнинг машгулот 
давомида фойдаланилиши асос дилиб олиниши мумкин.
Олий таълим муассасаларида экологик мавзуларда олиб 
бориладиган дарсларни мутахассислар томонидан урганилиши- 
да психологик тахдил методи дам дулланилиши мадсадга 
мувофикдир. Даре жараёнининг бундай усул билан тахдилда, 
аввало, талабаларнинг дарега тайёргарлик курганлиги, улар­
нинг 
c o f a h f h

жамоадаги соглом мудит, муайян фанга булган 
дизидишлари, даре бераётган педагогнинг маъруза ва семинар 
машгулоти давомида дуллайдигап методларига эътибор бери- 
лади. Талабаларнинг дозиржавоблиги, сезгир ва топдирлиги, 
экологияга дойр янги ва утилган материалларни эсда 
сакдашлари, образли ва мантидий тафаккури, талабалар 
фантазияси, олдида турган масъулиятларига талабаларнинг 
иродали ёки иродасизлиги, улардаги билим, куникма ва 
малакалар кулами каби томонлар киради. Педагогнинг 
фавкулодда вужудга келган вазиятдан уз билимдонлиги, 
маданий савияси юдорилиги, экологик билимлар билан 
дуролланганлнги, аудиторияни бошдара олиш мадоратига эга 
эканлиги, талабалар билан узаро муносабат маданиятига 
датъий амал дилганлиги ва психологик вазиятдан осонлик 
билан чида олиши, мавжуд вужудга келган вазият шароитида 
узини бошдара олиши дам инобатга олинади.
Таълим муассасаларидаги утиладиган ижтимоий фанлар 
удитилишига дойр даре жараёнини урганишда педагогик тахдил 
методи дам дулланилади. Даре тадшлнинг бу тури анча мураккаб 
ва масьулиятли булиб, педагогнинг умумий мада-нияти,
93


талабалар 
билан 
мулок;от 
мах;орати, 
маданияти, 
аудиториядаги даре жараёнида экологик тарбия мазмунига 
хос билимларни талабаларга бера олипш ва унинг илмий 
ахборотлар билан таъминланган нутк, маданияти мавжудлиги 
назар да тутилади.
Даре мобайнида дозирги кундаги маънавий баркамоллик, 
миллий экологик, ик,тисодий, ахлокдй, жинсий, мсх,пат, нафосат 
тарбияси ва миллий гояни сингдириш вазифалари дар еда уз 
аксини топганлиги мухдм ахдмият касб этади. Шу жумладан, 
даре давомида, булажак педагогларда экологик маданиятнинг 
ривожланишига эътибор бериш лозим.
Дарснинг умумий 
тарбиявий таъсирининг 
булажак 
педагогларга самараси цандай булганлиги мутахассислар 
тайёрлашдаги мущ м жщатлардан хдеобланади. Таъкидлаш 
лозимки, даре жараёнига бундай ёндашув педагогик тахдил- 
нинг илмий асосини ташкил этади. Шунингдек, профессор 
педагогнинг мазмунли, экологик ахборотларга бой, илмий 
асосланган нуткдни х,еч к,ачон алмаштириш мумкин эмаслиги 
х;ам маълум булади.
Булажак ик;тисодчиларнинг экологик маданиятига оид 
материалларни 
урганишда 
педагогнинг 
х;амкорликдаги 
вазифаси х;ам тахдил к;илинади ва бу метод тахдилида 
к,уйидагиларга эътибор бериш мак;садга мувофик,дир.
Биринчидан, экологик йуналтирилган ахборотлар асосида 
талабаларни фикрлашга ургатиши;
Иккинчидан, экологияга дойр аник; хулосалар ва 
материаллар талабалар томонидан мустацил урганилиб, 
мулодаза юритишлари, фикр билдиришларини таъминланш;
Учинчидан, талабаларни экологияга оид материалларни 
мустакдл илмий изланишга, замонавий ахборот воситаларидан 
унумли фойдаланиб тест жавобларини кддириб топишга 
ургатиши;
Туртинчидан, 
дарсдаги 
материалларни 
урганишлари 
натижасида талабани экологияга дойр мустакдл. фикрга эга 
була олишини таъминлашга х;аракат кдлади.
94


Олий таълим муассасаларида дарсларнинг умумий савия- 
сини, экологияга оид материалларнинг дарслар да фойдалан- 
гаилик даражасини урганишда якуний тахдил х;ам кулланили- 
ши мак;садга мувофи^дир. Бу жараёнда педагогнинг касбий 
гайёргарлиги, педагогик тажрибаси, методик малакаси, юцори 
малакали мутахассис эканлиги буйича турли таклифлар, йул- 
й)фикдар, хулосалар баён этилади.
Экологияга оид дарсни тахдил дилиш жараёнида, аввало, 
машгулот олиб борган педагогнинг фикрини эшитиш мак;садга 
мувофикдир. Бундай ижодий мулок;от давомида педагог 
мутахассис сифатида экологик билимга дойр янги таклифлар 
киритиши, даре савиясини оширишга царатилган тавсиялар 
бериши мумкин. Дарснинг якуний тахдили давомида эксперт- 
лар дар еда экологияга дойр материалларнинг кулланилган- 
лигини, дарснинг тарбиявий ахдмияти ва кузда тутилган 
мадсадга эришилганлиги эътиборга олинади. Тахдилга бундай 
ёндашув дарсларнинг булажак педагогларда экологик мадания- 
тини ривожлантириш модели шаклланиши жараёнида асосий 
омиллардан бирига айланиш имкониятини кенгайтиради.
Тадкдк;от мавзуси доирасида, яъни булажак ик;тисод- 
чиларнинг экологик маданиятини ривожлантириш модели 
мазмунида куйидаги хулосаларга келинди.
Биринчидан, олий таълимни модернизациялаш даврида 
юксак маънавий ва ахлокдй фазилатлар, экологик маданиятга 
эга булган, касбий билимларни юцори даражада эгаллаган, 
самарали педагогик фаолият олиб боришга тайёр булган 
педагоглар жамиятнинг асосий капитали дисобланади. XXI 
аерда экологик маданияти ривожланган мутахассисларга эга 
булган мамлакатгина юксак таращдиётга эришиши мумкин. 
Фа»;ат жамият аъзоларининг аксарияти, шу жумладан, ёшлар 
тарбияси учун масъул булган педагогларга эга булган жамият 
глобал ва минтак;авий экологик хавфеизликни таъминлай 
оладиган фук;ароларни тарбиялаши мумкин ва тобора 
чигаллашаётган экологик хавфга дарши кураша олиши ёки 
унинг олдини олиш буйича илмий асосланган таклифлар
95


киритади, ижтимоий, идтисодий жабх,аларда фаолият юрита 
олади.
Иккинчидан, 
юксак 
малакали, 
экологик 
маданияти 
ривожланган педагогларга эга булиш мамлакатнинг умумий 
интеллектуал ва маданий савиясини юксалтирувчи омиллардан 
биридир. Ж амиятнинг барча жабх;алари ва шу жумладан, 
таълим 
содасииииг 
глобаллашув 
шароитида 
фаолият 
юритаётганлиги туфайли булажак педагогларнинг экологик 
билимлилик даражаси мамлакатда таълим-тарбия ишини 
модернизациялаш, баркамол авлод тарбиясининг таркибий 
к,исмига айланмоцда. Булажак ик;тисодчиларнинг юксак 
экологик маданияти даражаси, касбий тайёргарлиги эса талаба 
ёшларда экологик тарбияланганликни, хукукдй демократик 
давлатда билим олиш, келажакда ме?днат кдлиш имконият- 
ларини кенгайтиради, таълим олишга нисбатан булган 
кдзикдшларини устиради.
Учинчидан, булажак ик;тисодчиларда экологик маданиятни 
ривожланиши жараёни уларнинг миллий ва жах,ондаги 
экологик муаммоларни англаб етишларига ёрдам беради, 
шунингдек, уларда замонавий экологик билим олишни 
мунтазам чукурлаштириш заруриятини, экологик инцироз- 
ларни х;ал к,илишга ёрдам берадиган илгор технологияларни 
тарбияланувчиларга тушунтиришда укув-услубий ишлардаги 
замонавий методикалардан фойдаланиш лозимлигини так;озо 
кдлади.
Туртинчидан, олий укув юртларида таълим олаётган 
булажак педагоглар билан ишлаш масаласи, яъни уларнинг 
экологик билимларга эришиши, экологик маданияти шакл- 
ланиши жараёни, юк;ори малакали, экологик мутахасси сликка 
эга булган педагогларнинг мавк;еини ошириш вазифасини хдм 
вужудга келтиради.
Бешинчидан, булажак ик;гисодчиларнинг эгаллаган эко­
логик билимларининг сифати, умумий экологик жи^атдан 
тарбияланганлик савияси ва экологик маданиятининг ривож-
96


ланганлик даражаси жа^ондаги талабларга мос булиши 
максадга мувофикдир.
Олтинчидан, олий таълимда укдтилаётган, булажак ма- 
гистрлар ва бакалаврларга мулжалланган экологияга дойр 
фанларнинг укув дастурлари, уцитилаётган дарсликлар, ук;ув 
кулланмаларини мунтазам суръатда такомиллаштириш, зарур 
лолларда етарли тиражда к;айта чоп кдлиш лозим.
Еттинчидан, экологик таълимга дойр укув кулланмалари, 
дарсликлар, услубий курсатмаларнинг янги авлодини яратиш- 
да дунёдаги етакчи универ ситетлар томонидан тупланган 
гажрибадан ижодий фойдаланиш мадсадга мувофикдир. Ушбу 
ишга жалб кдлинган муаллифлар жамоаси аъзоларини хорижий 
университеглар, экология масалалари билан шугул-ланадиган 
илмий марказларга илмий, ижодий сафарга юбориш мадсадга 
мувофикдир.

Download 7.13 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   45




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling